Johnny Lê Nữu Vượng
Già làng
Sau khi chiếm được một số tỉnh của Nam Kỳ, đến năm 1870, chính quyền Pháp mới bắt đầu nghĩ đến việc xây dựng một nhà làm việc chính thức cho Hội đồng thị xã. Khu Kinh Lấp (đường Nguyễn Huệ) đã được lưu ý đầu tiên, nhưng vẫn còn e ngại về vấn đề đổ móng xây nền vì nơi đây là vùng đất bùn nên dự án kéo dài trong nhiều năm. Hội đồng thị xã do một xã trưởng Tây đứng đầu nên được gọi là Dinh xã Tây (còn có tên Dinh đốc Lý) chính là tòa nhà UBND hiện nay, tên tiếng Pháp Hôtel de Ville. Thời kỳ thuộc chính quyền Sài Gòn, một chức Ðô trưởng được đặt ra để trông coi thành phố Sài Gòn – Chợ Lớn mà trụ sở đặt tại đây, nên dinh này được đổi tên là tòa Ðô Chính, hay còn gọi là tòa Đô sảnh.
Công trình này do kiến trúc sư Fernand Gardè thiết kế, mô phỏng từ Tòa thị chính Paris theo kiểu những lầu chuông ở miền Bắc nước Pháp, với phần chính giữa là tháp nhọn nhô cao, 2 bên có 2 tầng mái đăng đối, bên trái và bên phải tòa nhà thấp hơn so với các phần còn lại. Phía trên tòa nhà có treo Quốc kỳ Việt Nam. Phía dưới tòa nhà có tầng hầm. Lúc mới xây dựng, tòa nhà chỉ gồm 1 khối sảnh với tháp đồng hồ nhô cao ở giữa và 2 khối nhà 1 tầng ở 2 bên khối sảnh. Khoảng thập niên 1940, 2 khối nhà 1 tầng này đã được xây thêm tầng lầu. Trên đỉnh tháp treo lá quốc kỳ, phía dưới có chiếc đồng hồ tròn. Thiết kế mặt đứng công trình có sự pha trộn phong cách kiến trúc Baroque, trang trí kiểu Rococo, cửa sắt kiểu Art Nouveau... Hàng cột tròn theo thức cột Korinthos chống đỡ phần trung tâm của tầng lầu, được xen kẽ với các cửa vòm, tạo sự thông thoáng, mềm mại cho tòa nhà. Trục trung tâm của tòa nhà nổi bật với cách trang trí dày đặc những tràng hoa tròn, lá cây lan Tây, phù điêu mặt người, mặt sư tử trên tháp, các cột chống đỡ dưới ban công... Chính giữa tháp đắp phù điêu hình 1 nữ thần, và 2 thiên thần nhỏ đang chế ngự các con thú. Trên mặt chính mỗi tầng tháp đắp tượng 2 nữ thần tay cầm thanh kiếm, chung quanh là những sản vật địa phương. Bộ ba phù điêu này (giữa, trái, phải) là hình tượng nhân cách hóa quốc gia về Nữ thần Marianne - được coi là hiện thân cho nước Pháp, biểu hiện cho những giá trị tự do, bình đẳng, bác ái. Cổng chính hình vòm với 5 cổng rộng, liên tiếp nhau cũng được trang trí khá cầu kỳ với những dây hoa, lá... Các cổng đều được làm bằng sắt và được uốn lượn hoa văn đẹp mắt. Cổng phụ ở mặt tiền là lối cho xe hơi chạy thẳng vào sân trong tòa nhà. 1 cổng phụ khác có địa chỉ 86B Lê Thánh Tôn là cổng đi của Sở Nội vụ. Các mô – tip trang trí trên cổng phụ khá đơn giản với những tràng hoa cách điệu.
Trụ sở nằm trong khuôn viên có diện tích khoảng 7500m2. Lúc mới xây dựng, tòa nhà chỉ gồm một khối sảnh với tháp đồng hồ nhô cao ở giữa và hai khối nhà một tầng ở hai bên khối sảnh. Khoảng thập niên 1940, hai khối nhà một tầng này đã được xây thêm tầng lầu. Trên đỉnh tháp treo lá quốc kỳ, phía dưới có chiếc đồng hồ tròn. Chính giữa tháp đắp phù điêu hình một nữ thần, và hai thiên thần nhỏ đang chế ngự các con thú. Trên mặt chính mỗi tầng tháp đắp tượng hai nữ thần tay cầm thanh gươm, chung quanh là những sản vật địa phương. Thiết kế mặt đứng công trình có sự pha trộn phong cách kiến trúc Baroque, trang trí kiểu Rococo, cửa sắt kiểu art – nouveau…Hàng cột tròn theo thức cột Corinth chống đỡ phần trung tâm của tầng lầu, được xen kẽ với các cửa vòm, tạo sự thông thoáng, mềm mại cho tòa nhà. Trục trung tâm của tòa nhà nổi bật với cách trang trí dày đặc những tràng hoa tròn, lá cây lan Tây (acanthus), phù điêu mặt người, mặt sư tử trên tháp, các cột chống đỡ dưới ban công…
Cổng chính hình vòm với năm cổng rộng, liên tiếp nhau cũng được trang trí khá cầu kỳ với những dây hoa, lá…Các cổng đều được làm bằng sắt và được uốn lượn hoa văn đẹp mắt. Cổng phụ ở mặt tiền là lối cho xe hơi chạy thẳng vào sân trong tòa nhà. Các mô – tip trang trí trên cổng phụ khá đơn giản với những tràng hoa cách điệu.
Từ cổng chính dẫn vào sảnh lớn giữa tầng trệt, hướng thẳng đến cầu thang dẫn lên lầu một. Trên mảng tường chỗ chiếu nghỉ của cầu thang là phù điêu hai hài đồng cầm tấm huy hiệu của Thành phố Sài Gòn. Trên tường và trần nội thất được bao phủ bởi những mẩu hình nghệ thuật thay đổi qua từng phòng và những vòng hoa, lá acanthus, lá laurier theo phong cách Louis XV, những kết cấu hình học, kính màu…
