Johnny Lê Nữu Vượng
Già làng
“Mùa xuân đầu tiên” của Tuấn Khanh 1966 quá nổi tiếng tận bây giờ mùa xuân về là khắp xóm làng đều bật lên
“Mùa xuân đầu tiên” của Tuấn Khanh
Em ơi, xuân đến bên thềm rồi!…
Nghe câu hát, tưởng nghe được tiếng bước chân rón rén của mùa xuân, nghe được tiếng vạt áo dài lướt thướt của “nàng Xuân” chạm vào những bậc thềm nhà.
Mùa xuân đến thật gần. Xuân của đất trời, xuân trong lòng người.
Câu hát ấy ở trong bài “Mùa xuân đầu tiên” (1966) của nhạc sĩ Tuấn Khanh, tác giả những bài nhạc quen thuộc với người yêu nhạc ở miền Nam như “Dưới giàn hoa cũ”, “Hoa soan bên thềm cũ”, “Mộng đêm xuân”, “Chiếc lá cuối cùng”…
“Mùa xuân đầu tiên” của Văn Cao, hẩm hiu chỉ chính quyền chẳng thèm nghe hát
Văn Cao, một nhạc sĩ sáng tác Tiến Quân Ca, đồng thời là một người tù bị giam lỏng vì liên hệ tới Nhân Văn Giai Phẩm bởi chính đồng chí của ông
26 năm sau khi viết ca khúc Tiến về Hà Nội -Trùng trùng quân đi như sóng/Lớp lớp đoàn quân tiến về...- 1949-1975, nhạc sĩ Văn Cao phá lời nguyền "thề không sáng tác ca khúc chính trị nữa", và "Mùa xuân đầu tiên" ra đời.
Rồi dặt dìu mùa xuân theo én về
Mùa bình thường mùa vui nay đã về
Mùa xuân mơ ước ấy đang đến đầu tiên
Với khói bay trên sông, gà đang gáy trưa bên sông
Một trưa nắng cho bao tâm hồn
...
Ca từ đầy chất thơ, bồi hồi, man mác mang một mơ ước mùa xuân vĩnh hằng với một cuộc hòa giải hòa hợp dân tộc thực sự, hòa giải bằng tha thứ và yêu thương trong điệu valse sang trọng, quý phái. Lại một lần nữa, Văn Cao có những dự cảm về tương lai trong âm nhạc. Và lần nữa, sự "lạc lõng" ấy đi cùng với bi kịch.
Con trai thứ của nhạc sĩ Văn Cao, nhà thơ Nghiêm Bằng kể sơ qua về sự ra đời của “Mùa xuân đầu tiên”:
“Đó là một đêm vào giữa Tháng Mười Hai 1975. Chúng tôi đang sống với cha mẹ trong ngôi nhà số 108 Yết Kiêu. Mùa Đông, Hà Nội rét tê tái. Cha tôi đã từ lâu rồi không đàn. Vậy mà trong đêm ấy, tôi nghe có tiếng chân nhè nhẹ lần từng bước từ phòng trong ra gần chiếc đàn piano – đối diện với chiếc đivăng tôi đang ngủ. Một giai điệu khe khẽ vang lên, nó được đàn bởi một bàn tay phải. Cũng phải nói thêm là cha tôi đã đàn trên chiếc đàn vốn được Hội Nhạc sĩ Việt Nam cho thuê lại với giá bảy đồng rưỡi một tháng (lương tôi hồi đó là 63 đồng, còn tiền thuê nhà là 15 đồng); từ ngày kỷ niệm 30 năm Tiến quân ca (1974), chiếc đàn mới được tặng hẳn cho cha tôi thì cha lại rất ít có dịp dùng đến.
Bài hát đã được báo Sài Gòn Giải Phóng số năm mới 1 Tháng Một 1976 in trang trọng ở bìa bốn và thu thanh ngay sau đó, được phát trên sóng Đài Tiếng nói Việt Nam, nếu tôi không nhầm thì do ca sĩ Trần Khánh và đoàn ca nhạc Đài Tiếng nói Việt Nam trình bày. Bài hát được phát khoảng mươi lần trong chừng một tháng (hồi ấy ca khúc được truyền bá chủ yếu qua sóng phát thanh), rồi không hiểu sao lặng lẽ chìm đi, như thể bị quên lãng. Như mọi lần, trong suốt mấy chục năm, cha không tỏ ra bực bội gì, chỉ hơi buồn thôi. Cha tôi nói chắc chắn bài hát sẽ có ngày được hát lại và mọi người sẽ yêu nó. Và như mọi lần, cha tôi lại đúng. Chỉ có điều lúc đó cha tôi không còn nữa. Khi bài hát lần đầu tiên được phát trên sóng truyền hình Việt Nam năm 2000, cha tôi đã mất được năm năm”
Có một bất ngờ là, không hiểu bằng con đường nào, trong cái năm 1976 ấy, bản nhạc "Mùa xuân đầu tiên" đã được in ở nước Nga và được Liên Xô trả nhuận bút cho tác giả 100 rúp. Văn Cao phải viết giấy ủy quyền qua sứ quán để con gái ông đang học bên đó lĩnh hộ. Về sau Liên Xô còn đưa bài hát này vào bảng xếp hạng 200 ca khúc hay nhất thế giới!
Gần nửa thế kỷ đã qua từ khi Mùa xuân đầu tiên được vang lên, giờ đây nhiều người vẫn còn nghe đi nghe lại bài hát này trên youtube, mà lần nghe nào cũng khiến cảm động, cũng dâng lên niềm hồi nhớ pha lẫn xót xa, dù bài hát chỉ nói về niềm vui sum họp, về sự bồi hồi của những đứa con lần đầu nhận biết quê hương mình, lần đầu được bày tỏ tình yêu thương với đồng bào mình, và với mọi con người nói chung. Đó chính là niềm mơ ước về một mùa xuân vĩnh hằng, một mùa xuân mà dân tộc này tìm về với nhau, bỏ qua những trắc trở đau lòng để có thể yêu thương nhau. Đó chính là mơ ước về một cuộc hòa giải hòa hợp dân tộc thực sự, hòa giải bằng tha thứ và yêu thương.
Văn Cao chỉ viết về tình thương yêu, về niềm vui khi nhận mặt quê hương, vậy mà trong cả lời ca lẫn âm nhạc đầy yêu thương đầy quyến luyến vẫn "chạy ngầm" một dòng âm thanh xa xót, đôi lúc như nghẹn ngào. Đó là nỗi niềm thực sự của rất nhiều người Việt, và những hình ảnh âm thanh mang tính tiên báo trong ca khúc này thật chìm ẩn, nó như một hình gấp khúc đầy chất chứa, dù âm nhạc đầy dịu dàng, đầy vỗ về, đầy mong ước :
Ôi giờ phút yêu quê hương làm sao trong xuân vui đầu tiên.
Ôi giờ phút trong tay anh đầu tiên một cuộc đời êm ấm.
Từ đây người biết quê người
Từ đây người biết thương người
Từ đây người biết yêu người
...
Chúc cho "mùa xuân mơ ước" ấy thực sự đến với tất cả người Việt Nam, không phân biệt, một mùa xuân của thực sự yêu thương và thực sự chia sẻ.
“Mùa xuân đầu tiên” của Tuấn Khanh
Em ơi, xuân đến bên thềm rồi!…
Nghe câu hát, tưởng nghe được tiếng bước chân rón rén của mùa xuân, nghe được tiếng vạt áo dài lướt thướt của “nàng Xuân” chạm vào những bậc thềm nhà.
Mùa xuân đến thật gần. Xuân của đất trời, xuân trong lòng người.
Câu hát ấy ở trong bài “Mùa xuân đầu tiên” (1966) của nhạc sĩ Tuấn Khanh, tác giả những bài nhạc quen thuộc với người yêu nhạc ở miền Nam như “Dưới giàn hoa cũ”, “Hoa soan bên thềm cũ”, “Mộng đêm xuân”, “Chiếc lá cuối cùng”…
“Mùa xuân đầu tiên” của Văn Cao, hẩm hiu chỉ chính quyền chẳng thèm nghe hát
Văn Cao, một nhạc sĩ sáng tác Tiến Quân Ca, đồng thời là một người tù bị giam lỏng vì liên hệ tới Nhân Văn Giai Phẩm bởi chính đồng chí của ông
26 năm sau khi viết ca khúc Tiến về Hà Nội -Trùng trùng quân đi như sóng/Lớp lớp đoàn quân tiến về...- 1949-1975, nhạc sĩ Văn Cao phá lời nguyền "thề không sáng tác ca khúc chính trị nữa", và "Mùa xuân đầu tiên" ra đời.
Rồi dặt dìu mùa xuân theo én về
Mùa bình thường mùa vui nay đã về
Mùa xuân mơ ước ấy đang đến đầu tiên
Với khói bay trên sông, gà đang gáy trưa bên sông
Một trưa nắng cho bao tâm hồn
...
Ca từ đầy chất thơ, bồi hồi, man mác mang một mơ ước mùa xuân vĩnh hằng với một cuộc hòa giải hòa hợp dân tộc thực sự, hòa giải bằng tha thứ và yêu thương trong điệu valse sang trọng, quý phái. Lại một lần nữa, Văn Cao có những dự cảm về tương lai trong âm nhạc. Và lần nữa, sự "lạc lõng" ấy đi cùng với bi kịch.
Con trai thứ của nhạc sĩ Văn Cao, nhà thơ Nghiêm Bằng kể sơ qua về sự ra đời của “Mùa xuân đầu tiên”:
“Đó là một đêm vào giữa Tháng Mười Hai 1975. Chúng tôi đang sống với cha mẹ trong ngôi nhà số 108 Yết Kiêu. Mùa Đông, Hà Nội rét tê tái. Cha tôi đã từ lâu rồi không đàn. Vậy mà trong đêm ấy, tôi nghe có tiếng chân nhè nhẹ lần từng bước từ phòng trong ra gần chiếc đàn piano – đối diện với chiếc đivăng tôi đang ngủ. Một giai điệu khe khẽ vang lên, nó được đàn bởi một bàn tay phải. Cũng phải nói thêm là cha tôi đã đàn trên chiếc đàn vốn được Hội Nhạc sĩ Việt Nam cho thuê lại với giá bảy đồng rưỡi một tháng (lương tôi hồi đó là 63 đồng, còn tiền thuê nhà là 15 đồng); từ ngày kỷ niệm 30 năm Tiến quân ca (1974), chiếc đàn mới được tặng hẳn cho cha tôi thì cha lại rất ít có dịp dùng đến.
Bài hát đã được báo Sài Gòn Giải Phóng số năm mới 1 Tháng Một 1976 in trang trọng ở bìa bốn và thu thanh ngay sau đó, được phát trên sóng Đài Tiếng nói Việt Nam, nếu tôi không nhầm thì do ca sĩ Trần Khánh và đoàn ca nhạc Đài Tiếng nói Việt Nam trình bày. Bài hát được phát khoảng mươi lần trong chừng một tháng (hồi ấy ca khúc được truyền bá chủ yếu qua sóng phát thanh), rồi không hiểu sao lặng lẽ chìm đi, như thể bị quên lãng. Như mọi lần, trong suốt mấy chục năm, cha không tỏ ra bực bội gì, chỉ hơi buồn thôi. Cha tôi nói chắc chắn bài hát sẽ có ngày được hát lại và mọi người sẽ yêu nó. Và như mọi lần, cha tôi lại đúng. Chỉ có điều lúc đó cha tôi không còn nữa. Khi bài hát lần đầu tiên được phát trên sóng truyền hình Việt Nam năm 2000, cha tôi đã mất được năm năm”
Có một bất ngờ là, không hiểu bằng con đường nào, trong cái năm 1976 ấy, bản nhạc "Mùa xuân đầu tiên" đã được in ở nước Nga và được Liên Xô trả nhuận bút cho tác giả 100 rúp. Văn Cao phải viết giấy ủy quyền qua sứ quán để con gái ông đang học bên đó lĩnh hộ. Về sau Liên Xô còn đưa bài hát này vào bảng xếp hạng 200 ca khúc hay nhất thế giới!
Gần nửa thế kỷ đã qua từ khi Mùa xuân đầu tiên được vang lên, giờ đây nhiều người vẫn còn nghe đi nghe lại bài hát này trên youtube, mà lần nghe nào cũng khiến cảm động, cũng dâng lên niềm hồi nhớ pha lẫn xót xa, dù bài hát chỉ nói về niềm vui sum họp, về sự bồi hồi của những đứa con lần đầu nhận biết quê hương mình, lần đầu được bày tỏ tình yêu thương với đồng bào mình, và với mọi con người nói chung. Đó chính là niềm mơ ước về một mùa xuân vĩnh hằng, một mùa xuân mà dân tộc này tìm về với nhau, bỏ qua những trắc trở đau lòng để có thể yêu thương nhau. Đó chính là mơ ước về một cuộc hòa giải hòa hợp dân tộc thực sự, hòa giải bằng tha thứ và yêu thương.
Văn Cao chỉ viết về tình thương yêu, về niềm vui khi nhận mặt quê hương, vậy mà trong cả lời ca lẫn âm nhạc đầy yêu thương đầy quyến luyến vẫn "chạy ngầm" một dòng âm thanh xa xót, đôi lúc như nghẹn ngào. Đó là nỗi niềm thực sự của rất nhiều người Việt, và những hình ảnh âm thanh mang tính tiên báo trong ca khúc này thật chìm ẩn, nó như một hình gấp khúc đầy chất chứa, dù âm nhạc đầy dịu dàng, đầy vỗ về, đầy mong ước :
Ôi giờ phút yêu quê hương làm sao trong xuân vui đầu tiên.
Ôi giờ phút trong tay anh đầu tiên một cuộc đời êm ấm.
Từ đây người biết quê người
Từ đây người biết thương người
Từ đây người biết yêu người
...
Chúc cho "mùa xuân mơ ước" ấy thực sự đến với tất cả người Việt Nam, không phân biệt, một mùa xuân của thực sự yêu thương và thực sự chia sẻ.
