Nguồn hình ảnh,EPA
- Tác giả,Holly Honderich, Kayla Epstein và Lily Jamali
- Vai trò,
- in Washington, DC, New York City và San Francisco
- 7 tháng 2 2025, 08:31 +07
"Chức danh tôi thích nhất chỉ là 'Hỗ trợ Kỹ thuật'," Elon Musk viết trên X vào thứ Ba. Đó là một lối nói giảm đầy khôn ngoan.
Với vai trò là người đứng đầu Bộ Hiệu quả Chính phủ (Doge) mới thành lập, ông Musk đã nổi lên thành một thế lực chủ chốt trong sự khởi đầu có tốc độ chóng mặt của nhiệm kỳ thứ hai của Trump.
Chỉ trong hai tuần, ông Musk đã đi đầu trong việc tìm cách giành quyền truy cập vào hệ thống thanh toán liên bang, giải thể cả một tổ chức và gửi tối hậu thư cho hàng triệu viên chức - nghỉ việc hoặc đối mặt với việc bị sa thải.
Tuy nhiên, những nỗ lực ngày một táo bạo của ông Musk trong việc tái thiết chính phủ liên bang bằng sức mạnh cơ bắp như cách ông đã điều hành các công ty kiểu Twitter đã đặt ông vào một con đường va chạm với thiết chế chính trị tại Washington.
Và trong khi ông Musk đã chiếm được một vị trí trong bộ sậu thân cận của ông Trump, các nhà quan sát tự hỏi có hay không một cuộc đối đầu giữa hai nhân vật quyền lực đầy cá tính này đang đến gần?
Hành trình của ông Musk từ một doanh nhân tỷ phú đến nhân vật quyền lực trong Nhà Trắng không phải là con đường thẳng tắp. Theo lời Musk, trong nhiều thập kỷ, ông là một lá phiếu đáng tin cậy cho Đảng Dân chủ.
Nhưng không hài lòng với lập trường của ông Biden về nhiều vấn đề từ luật lao động đến quyền của người chuyển giới, ông Musk bắt đầu nhìn sang phía bên kia hành lang khi cuộc bầu cử tổng thống 2024 đến gần.
Thoạt đầu, ông Musk đã kêu gọi ông Trump "cởi áo mũ rồi về vui thú điền viên" và ủng hộ đối thủ của ông, Thống đốc Florida Ron DeSantis, làm ứng viên của Đảng Cộng hòa. Tuy nhiên, ông nhanh chóng quay xe trở thành người ủng hộ nhiệt thành nhất của tổng thống, đóng góp 288 triệu USD cho ông Trump và các ứng viên Đảng Cộng hòa khác, đồng thời trở thành cố vấn chủ chốt trong chiến dịch.
Khi ông Trump nhậm chức, Musk đã trở thành cánh tay phải của ông, ngồi ngay sau cánh trái của tổng thống trên bục - một chỉ dấu rõ ràng về sức ảnh hưởng của ông.
"Các bạn biết đấy, tôi luôn nói rằng chúng ta phải bảo vệ các thiên tài của mình vì chúng ta không có nhiều người như thế. Nhưng người này là một thiên tài tốt," ông Trump nói về ông Musk, sau khi chào đón ông lên sân khấu trong một cuộc mít tinh vào hôm trước khi nhậm chức.
Kể từ đó, ông Musk gần như đóng đô tại thủ đô.
Nguồn hình ảnh,Getty Images
Chụp lại hình ảnh,Ông Musk biểu lộ vui mừng trong lễ nhậm chức của tổng thống
Ngay sau khi đắc cử, ông Trump đã chỉ định ông Musk điều hành Doge, và vai trò mới này dường như đã trao quyền cho ông về một sứ mệnh lớn lao trong việc cắt giảm và cải tổ chính phủ liên bang, thúc đẩy cải cách mạnh mẽ với tốc độ chóng mặt.
Dù ông Trump đã nói là sẽ không cấp văn phòng làm việc ở Cánh Tây, thì Musk và nhóm của ông đã khiêng giường vào văn phòng nhân sự liên bang kế bên Nhà Trắng, theo New York Times.
Ông có quyền tiếp cận thông tin tuyệt mật, một quan chức của chính quyền Trump xác nhận, điều này có thể cho phép ông tiếp cận đến một lượng lớn các thông tin mật.
Các chiến thuật của ông - kiên quyết, đôi khi tàn nhẫn - giống như cách ông đã điều hành các công ty trước đây, theo lời của các cựu nhân viên.
Một cựu quản lý chương trình tại Tesla, người nói chuyện với BBC dưới điều kiện giấu tên để thảo luận về các vấn đề nhạy cảm, cho biết ông Musk "không quan tâm" đến chi phí con người trong các quyết định của mình.
"Ông ấy chỉ quan tâm đến mục tiêu trong tay. Tôi nghĩ ông ấy xem các vấn đề và xung đột về cá nhân chỉ là những thứ râu ria không đáng dành thời gian để tâm đến," người này nói.
Thỉnh thoảng, Musk có xu hướng hành động theo kiểu bốc đồng. Vị cựu quản lý này nhớ lại việc đã nhìn thấy Musk sa thải một nhân viên Tesla ngay tại chỗ chỉ vì một thùng rác đầy tràn.
"Ông ấy xem đó như là dấu hiệu cho thấy người này không thấy trân trọng công việc đáng lẽ ra phải làm của mình," người này nói. "Vấn đề khá tế nhị... nhưng cuối cùng thì ai đó bị sa thải vì thừa nhận thùng rác của mình đầy tràn."
Phương cách này đã tạo ra một lực lượng lao động tận tâm, người nhân viên này nói. Nếu bạn đồng lòng với sứ mệnh của Musk, sự tập trung đó sẽ truyền cảm hứng, và giúp duy trì những ngày làm việc kéo dài hơn 13 tiếng đồng hồ.
"Ông ấy khích lệ người khác nhiều hơn bất kỳ ai mà tôi đã thấy," người nhân viên này nhớ lại, mặc dù anh này cho biết cường độ làm việc tại Tesla là chuyện bình thường ở Silicon Valley.
Nhưng người nhân viên này nói thêm rằng đối với những người làm việc trong chính phủ liên bang thì "điều này chắc chắn sẽ là một cú sốc văn hóa."
Nhưng chưa có nơi nào mà tác động của ông Musk thực hiện thay mặt ông Trump được cảm nhận mạnh mẽ như ở USAID.
USAID - cơ quan chính phủ chịu trách nhiệm về phát triển quốc tế - đã chứng kiến cảnh đang từ phân phát hàng tỷ đô la viện trợ cho các chương trình toàn cầu đến việc phải một ngưng trệ gần như hoàn toàn chỉ trong hơn hai tuần.
Trump đã giảm đáng kể hoạt động của USAID khi ông ra lệnh tạm dừng việc chi tiêu nước ngoài của Mỹ 90 ngày, trong khi chính quyền xem xét các quỹ để đảm bảo phù hợp với các mục tiêu chính sách của tổng thống.
Tuy nhiên, trong những ngày gần đây, các nhân viên đã quan sát với sự lo ngại gia tăng khi Musk trực tiếp nhắm vào USAID, gọi cơ quan của họ là "tổ chức tội phạm" trên X.
Lời lẽ ngày càng gay gắt của Musk trùng hợp với những thay đổi mạnh mẽ tại USAID.
Vào ngày 1/2, trang web của USAID đã ngừng hoạt động; tài khoản X của họ dường như cũng biến mất không lâu sau đó. Cuối tuần đó, hai quan chức an ninh cấp cao đã bị cho nghỉ phép có hưởng lương sau cuộc đối đầu với đại diện của Doge về quyền truy cập vào một cơ sở bảo mật dùng để xem xét thông tin mật, theo báo Washington Post và các phương tiện truyền thông khác.
Vào thứ Hai 3/2, nhân viên USAID được yêu cầu ở nhà trong khi hàng trăm người bị khóa email. CBS, đối tác tin tức của BBC tại Mỹ, đưa tin nhân viên USAID sẽ bị rút khỏi các quốc gia mà họ công tác trên toàn cầu vào thứ Sáu 7/2.
"Không thể cứu vãn được nữa," Musk nói về cơ quan này trong cuộc trò chuyện dài 50 phút trên X Spaces vào sáng sớm thứ Hai.
"Tôi đã thảo luận chi tiết với ông ấy, và ông ấy đồng ý chúng ta nên đóng cửa cơ quan này," Musk nói về cuộc trò chuyện giữa mình với ông Trump. "Và thực sự thì tôi đã kiểm tra lại với ông ấy vài lần [và] nói 'Ông có chắc không?'"
Nguồn hình ảnh,Reuters
"Lời nhận xét từ Elon Musk thật sự rất cay độc, gọi chúng tôi là 'tổ chức tội phạm' cần phải 'chết,'" một nhân viên của USAID, người yêu cầu không tiết lộ tên vì lo sợ bị trả thù từ Musk và chính quyền, nói.
"Đến từ người giàu nhất hành tinh, điều đó cảm thấy thật kinh tởm," nhân viên này, người đã bị cho nghỉ việc có lương cùng với nhiều đồng nghiệp khác, nói.
"Tôi thấy những viên chức ngoại giao đã dành cả cuộc đời để phục vụ - phần lớn thời gian ở nước ngoài - và những hy sinh của họ," họ nói. "Bị kéo lê qua bùn đất như vậy thật là điều sỉ nhục."
Cuộc xáo trộn tại USAID đã làm dấy lên lo ngại từ Đảng Dân chủ và các chuyên gia về liệu các hành động của Trump và Musk có hợp pháp hay không.
Thoạt tiên, nỗ lực của Trump và Musk nhằm đóng cửa USAID là "không hợp pháp vì nó vi phạm những gì Quốc hội đã làm hết sức rõ ràng trước đây," Jon Rogowski, giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Chicago, là nhà nghiên cứu sự phân lập quyền lực trong chính phủ Mỹ, cho biết.
Quốc hội đã thiết lập USAID là một cơ quan độc lập, và nhánh lập pháp có trách nhiệm phân bổ ngân sách cho cơ quan này.
Tuy nhiên, với vai trò là người đứng đầu các cơ quan liên bang, ông Trump có quyền rất lớn trong việc sắp xếp đưa một số chức năng của USAID về dưới sự kiểm soát của Bộ Ngoại giao, theo George Ingram, một học giả cấp cao tại Brookings Institution và là cựu phó trợ lý giám đốc USAID.
Một trong những động thái như vậy là bổ nhiệm Ngoại trưởng Marco Rubio làm quyền giám đốc USAID, trong khi trước đây cơ quan này hoạt động độc lập tách khỏi Bộ Ngoại giao dù tuân theo các hướng dẫn về chính sách đối ngoại.
Và các nghị sĩ Cộng hòa có ảnh hưởng tại Quốc hội dường như đã sẵn sàng làm việc với chính quyền nhằm cho phép thay đổi mức độ nào đó.
"Tôi ủng hộ những nỗ lực của chính quyền Trump nhằm cải cách và tái cấu trúc cơ quan này nhằm phục vụ tốt hơn cho lợi ích an ninh quốc gia của Mỹ," Thượng nghị sĩ James Risch, Chủ tịch Ủy ban Quan hệ Đối ngoại Thượng viện, nói.
Mặc dù ông Musk không có quyền đóng cửa hay tái cấu trúc USAID, cơ quan này có lẽ sẽ không thể bị giải thể nhanh chóng và triệt để như vậy nếu không có ảnh hưởng của người giàu nhất hành tinh.
"Tôi không nghĩ ra được bất kỳ tiền lệ nào mà chính quyền tổng thống lại trao một quyền điều hành cho một người không nằm trong hệ thống công quyền để cải tổ và kiểm soát nhánh hành pháp theo cách họ muốn," ông Rogowski nói.
Trong một tuyên bố gửi BBC, Thư ký Báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt nói rằng ông Musk "đang phục vụ cho chính quyền Tổng thống Trump không vụ lợi với tư cách là một nhân viên chính phủ đặc biệt, và ông đã tuân thủ mọi luật liên bang có liên quan".
Nguồn hình ảnh,Getty Images
Chụp lại hình ảnh,Một người biểu tình giơ bảng 'USAID cứu trợ, Musk phá hoại'
Trước khi ông Trump nhậm chức, một số người đồng đẳng cùng ông Musk đã bày tỏ sự lạc quan về khả năng đưa văn hóa khởi nghiệp vào Washington.
"Tôi nghĩ chúng ta vừa trải qua một khoảnh khắc rất thú vị," Marc Benioff, tỷ phú sáng lập và Tổng giám đốc của Salesforce, người đã lên tiếng ủng hộ Trump, nói với BBC vào tháng 12. "Đó là một chương mới cho nước Mỹ."
"Trong giới công nghệ và cộng đồng doanh nghiệp có rất nhiều người tuyệt vời như Elon Musk. Và nếu bạn có thể tận dụng sức mạnh của chuyên môn để tạo ra điều tốt đẹp nhất cho Mỹ, đó là một tầm nhìn tuyệt vời," ông nói vào thời điểm đó.
Tuy nhiên, sau hai tuần đầu tiên của chính quyền Trump, một số nhà quan sát cho biết không phải ai ở Silicon Valley cũng thích thú.
Niki Christoff, một cựu quản lý của Salesforce hiện điều hành một công ty truyền thông tại DC, nói với BBC rằng nhiều "người trong ngành [công nghệ] dường như đã cảm thấy bối rối vì những sự kiện xảy ra trong hai tuần qua".
"Hầu hết tổng giám đốc của các công ty công nghệ đa quốc gia đang niêm yết muốn mọi sự có thể dự đoán được. Họ muốn sự ổn định. Họ muốn đồng đô la mạnh," bà nói thêm. "Họ muốn các chuỗi cung ứng ổn định, và nhiều chính sách và tiêu đề tin tức từ Washington đang tạo ra sự lo ngại và không chắc chắn."
Tiến sĩ Philip Low, nhà thần kinh học và tổng giám đốc Neurovigil, công ty về công nghệ thần kinh, nói rằng sách lược của ông Musk có thể gây hỗn loạn cho các thể chế chính phủ. Hai người này từng gắn bó gần 15 năm trước khi mối quan hệ của họ xấu đi, ông nói.
"Sơ đồ của ông ấy là nhắm đến các công ty, đầu tư vào rồi gây mất ổn định cho công ty đó, rồi sau đó chiếm quyền kiểm soát," Tiến sĩ Low nói, dẫn chứng Twitter làm ví dụ.
"Trong bối cảnh đó, Nhà Trắng là khoản đầu tư lớn nhất của ông ấy cho đến nay. Và ông ta đang tạo ra sự mất ổn định cho chính phủ Mỹ."
Theo Tiến sĩ Low, ông Musk sẽ không hài lòng khi chỉ là một phó tướng đáng tin cậy, điều này có thể hướng ông vào quỹ đạo va chạm với sếp của mình là tổng thống.
"Với hiểu biết về Musk như tôi thì ông ấy không muốn là người thứ hai hay thứ ba. Ông ấy sẽ muốn chiếm quyền kiểm soát," ông nói.
"Dù ông ấy quyết định gì, thì quyết định đó sẽ được thực hiện," cựu nhân viên Tesla nói, đồng tình với Tiến sĩ Low. "Ông ấy không bao giờ chấp nhận câu trả lời là 'không' cả".
Sau sự xáo trộn ở USAID, ông Trump đã tỏ ý rõ rằng quyền quyết định cuối cùng sẽ luôn thuộc về ông.
Khi được hỏi liệu có hài lòng với ông Musk sau khi cơ quan này bị đảo lộn hay không, ông Trump trả lời có - "phần lớn là hài lòng".
"Đôi khi chúng tôi sẽ không đồng ý về một điều gì đó, và chúng tôi cũng sẽ không đi theo hướng mà ông ấy muốn. Nhưng tôi nghĩ ông ấy đang làm rất tốt," ông Trump nói hôm thứ Hai.
"Elon không thể làm và sẽ không làm gì mà không có sự chấp thuận của chúng tôi, và chúng tôi sẽ cho phép ông ấy thực hiện một điều gì đó khi phù hợp. Còn khi không phù hợp, chúng tôi sẽ không," tổng thống nói.
"Ông ấy báo cáo cho tôi."
