Bỏ chính quyền cấp huyện: các thành phố sẽ đi về đâu?

Nguồn hình ảnh,Getty Images
9 tháng 3 2025, 14:27 +07
Cập nhật một giờ trước
Sau khi chính thức giải thể lực lượng công an huyện, Đảng đang gấp rút thúc đẩy việc xóa bỏ chính quyền cấp huyện, đồng thời thúc đẩy kế hoạch sáp nhập các tỉnh thành và hợp nhất các xã.
Một câu hỏi được đặt ra: số phận của những huyện và thị xã mới 'phấn đấu' được lên thành phố sẽ ra sao?
Ngày 1/3/2025, Thị xã Phú Mỹ chính thức trở thành Thành phố Phú Mỹ. Người trao quyết định thành lập là ông Nguyễn Đức Hải, Phó chủ tịch Quốc hội.
Đây là thành phố thứ 3 của tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, sau Bà Rịa và Vũng Tàu.
Nhưng chỉ một ngày trước đó, Bộ Chính trị và Ban Bí thư có một cuộc họp nghe báo cáo về nội dung và tiến độ sắp xếp sáp nhập tỉnh và bỏ cơ quan cấp huyện, và yêu cầu các bên liên quan phải có phương án vào đầu tháng 4.
Như vậy, số phận của thành phố trẻ Phú Mỹ đang đứng trước một trang mới: sẽ phải giải thể, và chính quyền thành phố này cũng sẽ bị bãi bỏ.
Cách đó không lâu, huyện Thủy Nguyên (thành phố Hải Phòng ) chính thức trở thành thành phố Thủy Nguyên vào ngay ngày đầu năm mới, 1/1/2025.
Ông Phạm Văn Hải, một người dân ở Thủy Nguyên, được báo Lao Động trích lời, "cảm thấy tự hào vì địa phương được công nhận và phát triển lên một tầm cao mới."
Ông Hải bày tỏ hi vọng rằng việc trở thành thành phố sẽ mang lại cho Thủy Nguyên các cơ hội phát triển mới, như cải thiện hệ thống giao thông, y tế, giáo dục, thu hút đầu tư.
Thủy Nguyên là một mô hình thành phố trong thành phố, điều mà trước đó chỉ mới duy nhất có tại TP HCM.
Đúng 5 năm trước đó, Thành phố Thủ Đức chính thức được thành lập, cũng từ một nghị quyết của Quốc hội, sau khi chính quyền hợp nhất 3 quận Thủ Đức, quận 9 và quận 2, vốn trước đó tách ra từ huyện Thủ Đức.
Mô hình thành phố Thủ Đức là một sản phẩm của chính sách đặc thù mà TP HCM đã phải tốn kém khá nhiều vốn chính trị để có được.
Điều này góp phần kích hoạt một loạt các địa phương khác trong cuộc chạy đua nâng cấp đô thị.
Trong một bài viết đăng trên tờ Nhân Dân, tựa đề "Thể chế hóa mô hình thành phố trong thành phố", Hà Nội quy hoạch xây hai thành phố, một ở phía Bắc gộp 3 huyện Đông Anh, Mê Linh và Sóc Sơn, một ở phía Tây nhập hai vùng Xuân Mai và Hòa Lạc với nhau.
Ở TP HCM, sau Thủ Đức, một loạt các quận, huyện cũng rục rịch muốn nâng cấp lên thành phố.
Hôm 4/1, TP Hồ Chí Minh tổ chức hội nghị công bố kế hoạch ấp ủ cho tới năm 2030, đưa năm huyện gồm Củ Chi, Hóc Môn, Bình Chánh, Nhà Bè và Cần Giờ.
Mục tiêu của lãnh đạo thành phố là tập trung phát triển mô hình đô thị - nông thôn theo hướng "làng trong phố, phố trong làng," nhằm kết hợp bảo tồn các giá trị văn hóa vốn có với phát triển bền vững.
Một loạt các tỉnh cũng đã có các cuộc lên đời đô thị. Bình Dương có 5 thành phố gồm Bến Cát, Thủ Dầu Một, Tân Uyên, Thuận An và Dĩ An. Ở phía Bắc, Quảng Ninh cũng không kém với Đông Triều, Móng Cái, Uông Bí, Cẩm Phả và Hạ Long. Các tỉnh Thái Nguyên, Đồng Tháp, Kiên Giang và Bà Rịa - Vũng Tàu mỗi địa phương đều có 3 thành phố trực thuộc. Có 12 tỉnh có hai thành phố. Con số này dự tính sẽ tăng lên trong thời gian tới.
Tuy nhiên, tất cả phải dừng lại và các thành phố mới được "lên đời" có vẻ như sẽ không còn tồn tại nữa.
Liệu những "thành phố trong thành phố" rất đặc thù như Thủ Đức và Thủy Nguyên có được giữ lại?

Ba giải pháp cốt lỗi​

Nguồn hình ảnh,baochinhphu.vn
Chụp lại hình ảnh,Thành phố Phú Mỹ, tỉnh Bà Rịa-Vũng
Hôm nay (9/3/2025) là thời hạn Chính phủ trình Bộ Chính trị cho chủ trương về đề án sáp nhập tỉnh, bỏ cấp huyện, sắp xếp lại cấp xã theo Kết luận 127.
Tiến độ được Bộ Chính trị yêu cầu chậm nhất là ngày 7/4 phải có phương án để trình ra trung ương Đảng.
Số liệu của Bộ Nội vụ cho thấy hiện tại, Việt Nam có 63 tỉnh/thành phố trực thuộc trung ương, với 696 đơn vị cấp huyện và 10.035 đơn vị cấp xã.
Con số này là đã trải qua 2 lần sắp xếp lại các đơn vị hành chính, theo đó từ 2016-2021 Việt Nam giảm được 8 huyện, từ 713 xuống còn 715, và giảm 563 đơn vị cấp xã.
Giai đoạn 2022 đến 2025 đang được tiến hành, và hiện tại là 696 đơn vị cấp huyện. Tuy nhiên, trong thông báo của Bộ Công an về giải tán công an huyện thì lại là một con số khác: 694, nghĩa là giảm 2 so với số của Bộ Nội vụ.
Con số này sẽ biến đổi rất lớn trong thời gian tới khi Đảng yêu cầu sáp nhập một số tỉnh, không tổ chức cấp huyện, sáp nhập một số đơn vị cấp xã.
Điều đó có nghĩa là toàn bố gần 700 đơn vị cấp huyện sẽ không còn, và số lượng các xã/phường cũng sẽ ít hơn vì việc sáp nhập. Số lượng tỉnh/thành cũng sẽ ít hơn so với 63 hiện tại.
Việc bỏ cấp huyện đã được kích hoạt bằng sự kiện Bộ Công an bỏ hoàn toàn công an huyện từ 1/3/2025.
Theo sau lực lượng công an, Bộ Chính trị, Ban Bí thư giao các cơ quan liên quan nghiên cứu bỏ viện kiểm sát và toà án cấp huyện và tiến tới bỏ toàn bộ cấp huyện.
Để dọn đường cho việc này, một số thông tư liên quan đã được ban hành, hướng dẫn các chức năng, nhiệm vụ mà các cơ quan cấp tỉnh tới nay sẽ gánh thêm.
Ông Trương Xuân Cừ, đại biểu Quốc hội đoàn Hà Nội, cho rằng việc tồn tại đơn vị hành chính cấp trung gian, như cấp huyện, là rào cản trong quản lý, làm chậm nhịp trong công tác điều hành, lãnh đạo, chỉ đạo công việc của bộ máy chính quyền.
Giáo sư Trần Ngọc Đường - Ủy viên Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam, nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội - nói rằng việc bỏ cấp huyện "là chủ trương phù hợp với tổ chức chính quyền các nước trên thế giới, bởi họ chú trọng xây dựng chính quyền cấp tỉnh, cấp xã mạnh".
Trong một bài phân tích trước đây, BBC News Tiếng Việt đã nhắc đến mô hình búp bê Matryoska của chính quyền 4 cấp từ trung ương, tỉnh, huyện đến xã.
Tiến sĩ Nguyễn Sĩ Dũng, nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội, được trích lời trên báo Người Lao Động, nói rằng Việt Nam sẽ chuyển từ mô hình bốn cấp chính quyền thành ba cấp chính quyền như đa số các nước trên thế giới.
Theo ông Dũng, việc giảm cấp huyện sẽ giúp tinh gọn bộ máy, tiết kiệm ngân sách và nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước.
Tuy nhiên, khi bỏ cấp huyện, cấp xã sẽ được trao thêm quyền hạn, và cũng phải chịu trách nhiệm nhiều hơn trong các lĩnh vực như quản lý đất đai, ngân sách và cung cấp dịch vụ công.
Liệu cấp xã có đủ năng lực đảm nhận các nhiệm vụ mới không?
Ông Nguyễn Sĩ Dũng nói rằng cần có ba giải pháp cốt lõi bao gồm: Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, ngân sách, và số hoá.
Điều này có nghĩa cần thời gian và tiền bạc để đào tạo cán bộ xã khi bỏ cấp huyện.

Sửa Hiến pháp​

Hiến pháp 2013 quy định chính quyền địa phương có 3 cấp, gồm tỉnh, huyện và xã. Chính vì thế, một khi xóa bỏ đơn vị hành chính cấp huyện, vấn đề cần làm là phải sửa đổi hiến pháp.
Bộ Chính trị cũng đã yêu cầu thời gian hoàn thành việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp chậm nhất ngày 30/6 nhằm phục vụ cho vấn đề tổ chức bộ máy.
Một khi hiến pháp được sửa, một loạt các luật có liên quan cũng sẽ phải sửa đổi theo.
Luật Tổ chức Chính quyền địa phương sửa đổi vừa được Quốc hội thông qua ngày 19/2 vẫn giữ chính quyền cấp huyện.
Trên báo Tuổi Trẻ, Tiến sĩ luật Cao Vũ Minh đánh giá rằng việc bãi bỏ chính quyền cấp huyện sẽ dẫn đến một vấn đề pháp lý.
Theo đó, Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật sửa đổi gần đây đã loại bỏ thẩm quyền ban hành văn bản quy phạm pháp luật của chính quyền cấp xã, chỉ giữ lại thẩm quyền này cho cấp tỉnh và cấp huyện.
Do vậy, nếu cấp huyện bị bãi bỏ, luật này cần được sửa đổi để khôi phục thẩm quyền ban hành văn bản quy phạm pháp luật cho chính quyền cấp xã.
PGS.TS Võ Trí Hảo, chuyên gia về Hiến pháp, viết trên Facebook cá nhân rằng ngay từ lần sửa đổi Hiến pháp 2013, Đoàn Đại Biểu Quốc Hội TP.HCM đã từng đưa ra một số kiến nghị (và một trong số đó được đưa vào một trong số Dự thảo Hiến pháp 2013) về chính quyền địa phương.
Theo đó, TP HCM được chia làm ba vùng, trong đó vùng 1 là "đã phát triển" như quận 1 quận 3, vùng 2 là "đang phát triển" như quận 7, quận 9 và vùng 3 là "nông thôn" như Cần Giờ, Củ Chi.
Ứng với mỗi vùng là các phiên chính quyền địa phương khác nhau, cụ thể vùng 1 chính quyền chỉ một cấp, vùng 2 chính quyền 2 cấp và vùng 3 là như hiện tại, 3 cấp.
Theo ông Hảo, việc tái cấu trúc chính quyền địa phương, bỏ cấp huyện, do đó, là "khả thi, có tính kế thừa," và "đặc biệt cần thiết" để tránh lãnh phí cho khu vực đô thị, nơi mà khoảng cách di chuyển từ nơi cư trú lên trụ sở chính quyền các cấp hiện nay là rất gần.
Với TP HCM, trong cuộc sắp xếp bộ máy chính quyền mới, Sở An toàn Thực phẩm, một thiết chế ra đời từ việc thí điểm do Quốc hội cho phép, vẫn được giữ lại vì chính sách đặc thù.
Hiện vẫn chưa rõ Thành phố Thủ Đức có giữ được sự đặc thù của mô hình này hay không.
Từ ngày 1/3, công an Thành phố Thủ Đức đã giải thể theo yêu cầu của Bộ Công An.
Trong khi đó, hôm 8/3, Báo Tuổi Trẻ có đăng ý kiến của TS Nguyễn Tiến Dĩnh - nguyên thứ trưởng Bộ Nội vụ - cho rằng dù bỏ cấp huyện nhưng vẫn nên duy trì mô hình đặc thù "thành phố thuộc thành phố" như ở Thủ Đức, Thủy Nguyên, và có thể cả một số "thành phố trong thủ đô" ở Hà Nội.

Nguồn hình ảnh,Getty Images

​

Hiến pháp đem ra sửa luôn à Đúng là sai đến đâu sửa đến này. Ưu việt