CEOsiopaths, Công Thức Cuồng Tín, và Tại Sao Chúng Ta Rơi Vào Tình Trạng Này
Nguyên nhân tâm lý sâu xa của những ranh giới bị phá vỡ trong chính trị ngày nay.
“Aw hell no, this game sucks. I demand a different game!”
“Trò chơi này tệ hại quá. Tôi muốn chơi trò khác!”
Có hai cách ứng xử:
Một là tham gia vào trò chơi (playing the game).
Hai là ném bảng trò chơi lên không và hét lên rằng “Tôi không chơi nữa!” rồi yêu cầu một trò chơi khác.
=> Hai cách này hoàn toàn khác nhau.
Cả hai đều có chỗ đứng. Dù việc ném bảng trò chơi nghe có vẻ hung hăng và bốc đồng, đôi khi đó là bước đi đúng đắn. Ví dụ, nếu bạn là một nô lệ và chủ của bạn giết con cái của bạn, việc nổi dậy và nói: “Tôi không chơi trò này nữa” là điều đáng tôn trọng. Tuy nhiên, điều này không nên bị nhầm lẫn với việc chơi trong khuôn khổ của trò chơi.
Trong chính trị, hai cách ứng xử này rất dễ bị nhầm lẫn.
1. Chính trị: Trò chơi thật với luật chơi có thể thay đổi
Chính trị là một trò chơi đời thực với những rủi ro cao, không phải trò chơi đơn giản, nơi bạn có thể nói: “Đừng lo, nó chỉ là trò chơi.” Cũng giống như bất kỳ trò chơi nào khác, chính trị có luật lệ (laws and norms). Nhưng khác với hầu hết các trò chơi, trong chính trị, người ta có thể thay đổi luật lệ—thậm chí là tất cả.Chúng ta nghĩ về Hiến pháp (Constitution) như một rào chắn (backstop), một tập hợp các quy tắc không thể phá vỡ. Nhưng thực ra, nó có thể bị thay đổi. Vậy liệu có rào chắn nào vượt trên Hiến pháp không?
Về mặt kỹ thuật thì không. Một hội nghị hiến pháp (constitutional convention) có thể thay đổi các quy tắc hoàn toàn, biến Hoa Kỳ thành một chế độ độc tài (dictatorship). Nếu người dân mong muốn, hoặc một phe phái lớn tiếng “chúng tôi không chơi nữa” có quyền lực viết lại Hiến pháp, điều gì sẽ ngăn cản họ? Những ngọn núi hùng vĩ hay cánh đồng hoa màu trù phú của nước Mỹ không có khả năng phản đối.
Điều này khiến sự phân biệt giữa việc tuân theo luật chơi và phá vỡ trò chơi trở nên mơ hồ.
2. Công Thức Cuồng Tín (The Fanatic Formula)
Bên trong mỗi chúng ta đều tồn tại sự khó chịu khi phải tuân thủ các quy tắc của bất kỳ trò chơi nào. Quy tắc ràng buộc, và sự ràng buộc làm ta khó chịu. Hầu hết chúng ta đều muốn toàn trí (omniscience) và toàn năng (omnipotence) thay vì chỉ có một phần kiến thức và quyền lực hạn chế.Công thức cuồng tín rất đơn giản, đến mức bất kỳ ai cũng có thể áp dụng. Đây là "niềm vui tối thượng" của những kẻ muốn trở thành người vĩ đại mà không cần nỗ lực. Công thức không phụ thuộc vào niềm tin, mà là cách bảo vệ niềm tin như thể nó không bao giờ sai lầm. Dưới đây là tóm lược:
- Sẵn sàng nói và làm bất cứ điều gì.
- Giả vờ là người phán xét tối thượng trong mọi cuộc tranh luận.
- Đổ lỗi (projection): Gán mọi sai lầm cho đối thủ.
3. CEOsiopaths
"Các tập đoàn là con người!" Đó là một quy tắc trong hệ thống pháp luật của chúng ta, nuôi dưỡng sự cuồng tín ở những kẻ đã nắm giữ quyền lực.Như thường được nhận xét, nếu tập đoàn là con người, chúng là những kẻ rối loạn nhân cách xã hội (sociopaths). Chúng không có lương tâm; động lực duy nhất là lợi nhuận.
Những người lãnh đạo tập đoàn lớn thường là những người mô phỏng hoặc đồng điệu với bản chất rối loạn nhân cách của tập đoàn. Ta có thể gọi họ là CEOsiopaths—những CEO hành xử như kẻ rối loạn nhân cách.
Những cá nhân này, giống như các tập đoàn họ lãnh đạo, sẽ làm bất cứ điều gì để tránh né và thay đổi luật lệ. Ví dụ, các tỷ phú như anh em nhà Koch và Robert Mercer đã biến việc phá vỡ mọi rào cản trở thành sứ mệnh, không ngừng vận động để không một luật lệ, trò chơi, hay thuế má nào có thể ràng buộc họ mãi mãi.
Họ chỉ thất bại trước một kẻ thù: cái chết.