PHONG TRÀO THANH-NIÊN
Chỉ mấy tháng sau khi ông Hồ được Ðệ Tam Quốc Tế phái sang Quảng-châu, năm 1925, là ông tổ
chức ngay Việt Nam Thanh Niên Cách Mệnh Ðồng Chí Hội. Giả dạng là người Tàu, ông Hồ theo chân
phái bộ Nga sang Quảng-Châu với chức vụ công khai là thông dịch viên cho phái bộ, nhưng kỳ thực ông
không có trách nhiệm nào khác là tìm cách truyền bá chủ nghĩa ******** vào nội địa Việt Nam. Ông
mang thông hành Tàu, ghi tên là Lý Thụy, nhưng đối với một số Việt kiều ở Quảng-châu ông nói thực
ông là người Việt. Ông lấy bí danh là Vương-sơn-Nhi nên nhiều người thường gọi ông là ông Vương. Có
một điều đáng chú ý là thuở ấy, vì mới bắt đầu hoạt động cách mạng, nên ông Hồ còn phạm khuyết điểm
về việc dấu kín tung tích. Khi ông lấy bí hiệu là Vương-sơn-Nhi ông đã dùng lối "triết tự" vì ba chữ
Vương-sơn-Nhi gộp lại thành chữ Thụy. Vì vậy nên những người Việt có học chữ nho biết ngay Vương-
sơn-nhi với Lý-thụy chỉ là một. Cũng vì sơ hở nên chẳng bao lâu mọi người đều biết ông là Nguyễn-Ái-
Quốc, một cán bộ ******** đã từng nổi tiếng ở Pháp. 15 năm sau, ông trở lại vùng này với một tên khác
là Hồ-Chí-Minh, nhưng ông hết sức bí mật nên không ai đoán được tông tích của ông, kể cả ông Nguyễn-
tường-tam cùng bị giam trong một nhà tù.
Quảng-châu là trung tâm cách-mạng của Tôn-dật-tiên và hồi ấy hãy còn là thủ đô chính trị và
hành chánh của chính phủ Quốc Dân Ðảng. Việc thiết lập trường Trung Ương Quân Sự Chính Trị ở
Hoàng-phố, gần đấy, biến Quảng-châu thành một trung tâm phản-đế thu hút một số đông thanh niên ở
khắp Ðông Nam Á, tới đấy để nghiên cứu chính trị và luyện tập quân sự. Việt-Nam chiếm đa số trong
nhóm này.
Tới Quảng-châu vào đầu năm 1925, ông Hồ bắt đầu tổ chức Việt-Nam Thanh Niên Cách Mệnh
Ðồng Chí Hội để tuyên truyền chủ-nghĩa cộng-sản. Nhưng vì những người Việt-Nam lưu vong ở Quảng-
châu đã có chân trong các đoàn-thể quốc-gia có sẵn từ trước, nên ông Hồ phải tự nhận là quốc-gia, làm
thân với mấy lãnh-tụ quốc-gia với mục-đích thu hút những đảng-viên thanh-niên trong mấy tổ-chức này.
Ông Hồ biết rõ những người Việt lớn tuổi đã có căn bản Nho-giáo vững chắc, khó lòng tin theo chủ-nghĩa
Mác-xít, nên ông chỉ chú trọng đến những phần-tử thanh-niên, cựu học sinh các trường Pháp-việt và do
đó đã hấp thụ được ít nhiều tây học. Rất may mắn cho ông là chỉ một năm sau, hàng trăm thanh-niên bãi
khóa năm 1925, bị khủng-bố, chạy trốn sang Tàu. Trong số những thanh-niên mới xuất ngoại này, ông
Phặm-văn Ðồng, hiện nay làm thủ-tướng Bắc Việt là người học cao nhất. Ông Ðồng đang học trường
Bưởi, sửa soạn thi tú tài thì bãi-khóa và bị đuổi. Những thanh-niên khác đều học ở các lớp dưới, nhưng
tất cả đều có một điểm giống nhau : họ không có lấy một chút nho học, mặc dầu họ đều xuất thân trong
các gia-đình nho học.
Ông Hồ giảng dạy cho các đồng-chí Thanh-niên của ông một số bài về Cách Mạng Nga, lý-thuyết
Mác-xít về đấu tranh giai-cấp và một vài tác-động cách mạng. Ông dạy họ cách in truyền đơn bằng thạch,
cách vận động dân chúng biểu tình, xúi dục công nhân đình công, v. v... Chương-trình huấn-luyện của
ông chỉ có sáu tháng là xong. Cuối năm 1925, ông đã huấn luyện xong một khóa, tuyển lựa những người
xuất sắc vào ban lãnh-đạo Thanh-niên còn những người khác thì phải về Việt-Nam tuyên truyền tôn chỉ
của Hội và bí-mật tuyển mộ thêm hội-viên. Trụ-sở của Hội đặt ở Quảng-châu. Ban Trung-ương phụ trách
xuất bản tờ báo lấy tên là Thanh-niên và phiên dịch những tài-liệu cộng-sản từ chữ Tàu sang tiếng Việt.
Những loạt tài-liệu đầu tiên này thường dịch không sát nghĩa, vì ngay những người Tàu dịch từ nguyên
bản tiếng Nga hoặc tiến Ðức sang tiếng Tàu đã dịch sai rồi, đến khi dịch từ tiếng Tàu sang tiếng Việt lại
sai thêm một lần nữa. Có nhiều danh-từ người Tàu dịch sai như Cộng-sản (của chung) hoặc vô-sản
(không có của) vẫn còn dùng cho đến ngày nay, nhưng dùng mãi nên quen. Vì dịch không đúng nên hồi
ấy các tài-liệu nói về chủ-nghĩa Mác-xít rất khó hiểu. Mãi mấy năm sau, khi có những tài liệu ********
xuất bản ở Pháp sang tới Việt-Nam, nhiều người mới có dịp nghiên cứu cặn kẽ chủ-nghĩa Mác-xít.
Vì ông Hồ đã được huấn luyện chính-trị ở Moscou trong những năm Stalin mới cầm quyền nên
ông hết sức tin tưởng hai nguyên tắc căn bản của lý-thuyết Stalin-nít :
1 - Muốn thành lập vô-sản chuyên chính nhất thiết phải trải qua hai giai-đoạn – một cuộc cách-
mạng tư-sản dân-quyền trước, rồi một cuộc cách-mạng vô-sản sau. Cách mạng tư-sản dân-quyền dọn
đường cho cách-mạng vô-sản.
2 - Chỉ có giai-cấp công-nhân mới có đủ tài đức để lãnh đạo cách mạng. Giai-cấp nông-dân, vì
bản-chất hẹp hòi hám lợi, nên chỉ có thể coi là "bạn lâu dài" của cách mạng.
Vì gắn bó với nguyên tắc thứ nhất, nên trong thời kỳ đầu ông Hồ trông chờ một phần nào ở sự
thành công của phe quốc-gia, ông đợi họ bắc một nhịp cầu để ông bước qua tiến tới cách mạng vô-sản, in
hệt như Lênin đã thực hiện ở Nga. Vì vậy nên ông coi những phần tử quốc-gia như "bạn giai-đoạn", mặc
dầu ông vẫn tìm hết cách để lấn át. Thực-dân Pháp trông thấy cộng-sản tranh chấp với quốc-gia và nhiều
lần phản-bội phe quốc-gia, nên nhẹ ta một phần nào với cộng-sản. Pháp trông thấy ở cộng-sản một địch
thủ lợi hại đối với quốc-gia và hy vọng cộng-sản sẽ tiêu hủy phe quốc-gia mà Pháp ghét nhất vì Pháp cho
họ là những phần-tử "cực-đoan chống Pháp". Tuy những khẩu hiệu của cộng-sản cũng chống đối thực-
dân, nhưng tương đối không dữ dội bằng khẩu hiệu của phe quốc-gia.
Vì tin ở nguyên tắc thứ hai nên trong thời-kỳ đầu, ông Hồ chú trọng tuyên truyền và tổ chức
công-nhân, nhiều hơn nông-dân. Ông chủ-trương huấn-luyện chủ-nghĩa Mác-xít cho một số trí-thức nửa
mùa rồi dùng họ để tuyên truyền và tổ chức công nhân ở mấy trung-tâm kỹ-nghệ, thành lập những tiểu
tổ cộng-sản.
Chương trình của ông Hồ và của đệ-tam Quốc-tế là như vậy. Nhưng có nhiều biến-cố xảy ra
khiến cộng-sản mất uy-tín đối với nhân dân và đưa lại những hậu-quả không tính trước.
Việc đầu tiên là các tiểu tổ cộng-sản thiếu tiền để hoạt-động, và muốn "kinh tài", họ tổ chức "tống
tiền" các nhà giàu. Vì chỉ mới được huấn-luyện qua loa nên những đảng viên cộng-sản đầu tiên coi bất cứ
người khá giả cũng là "kẻ thù" của "vô-sản". Giới tư-sản lúc đầu có cảm-tình với cộng-sản, nhưng sau vì
bị tống tiền nhiều quá nên hết tín nhiệm.
Vì cộng-sản tống tiền khắp nơi, nên chính-quyền thuộc địa cũng được dịp khép cán-bộ cộng-sản
vào tội "cướp của giết người" và giam họ cùng với thường phạm.
Việc thứ hai là vụ ông Hồ chủ-trương bắt cụ Phan nộp cho Pháp khiến cho phe quốc-gia bắt đầu
ngờ vực và cắt đứt mọi liên lạc.
Việc không ngờ thứ ba là năm 1927, đột nhiên Tưởng-giới-Thạch trở tay "phản cộng", bất thình
lình tiêu diệt đồng-minh cộng-sản đương cộng-tác với ông trong cuộc hành quân Bắc Phạt. Việc "trở mặt"
của họ Tưởng chặn đứng công cuộc vận động của Nga ở Trung-Hoa và ở khắp Á-Ðông. Trưởng phái-bộ
Nga là Michael Borodin đã từng làm cố vấn chính-trị cho Trung-Hoa Quốc-dân-đảng từ thời ông Tôn-
Văn phải vội vã rời khỏi Trung-Hoa, mang theo tất cả nhân-viên phái-bộ, trong số có ông Hồ.
Hôm Tưởng-giới-Thạch ra lệnh giết cộng thì ông Hồ đang huấn luyện chính-trị các đảng-viên
Thanh-niên. Ông đình ngay lớp học và khuyến cáo các đảng-viên ai nấy nên tìm cách thoát thân về nước.
Hôm sau, một đảng-viên gặp ông ở Quảng-châu, tỏ ý lo ngại và vấn kế ông. Ông Hồ lấy bút chì viết vào
mảnh giấy bốn chữ "Tuế hàn tùng bá" và trao cho anh ta. Ý ông Hồ muốn nói là trong cơn khủng-bố
những người cách mạng phải giữ vững tinh thần và chỉ có những lúc cách mạng điêu đứng mới rõ ai là
người vững tinh thần cũng như mùa đông rét mướt mới thấy rõ cây tùng và cây bá vẫn giữ được mầu
xanh, lâu hơn các cây khác.
Từ Quảng-châu Borodin chạy lên Hán-khẩu để hội-đàm với Uông-tinh-Vệ, vì họ Uông cũng
chống với Tưởng và chiếm cứ Hán-Khẩu, thành lập chính-phủ Vũ-Hán. Borodin hứa Liên-xô sẽ giúp
Uông chống Tưởng đến cùng, nên Uông bằng lòng thực-hiện cải-cách ruộng-đất để lôi kéo nông-dân.
Nhưng rốt cuộc, Uông không nghe lời Borodin và đầu hàng Tưởng. Sau đó toàn thể phái đoàn Nga,
trong số có ông Hồ phải lên đường về Moscou. Từ ngày ấy trở đi, phong trào cộng-sản Á-châu chuyển
một hướng mới, không theo ý muốn của đệ-tam Quốc-tế.
Trước khi lên đường về Nga, ông Hồ chọn người lớn tuổi nhất trong Thanh-niên, tức là ông Hồ-
tùng-Mậu, để thay thế ông điều khiển Thanh Niên Cách Mệnh Ðồng Chí Hội. Ông Mậu là người rất xứng
đáng vì ông cũng khôn ngoan và cẩn thận như ông Hồ. Ông Hồ dặn ông Mậu nhất thiết phải bám sát
đường lối đã vạch sẵn, nghĩa là tiếp tục truyền bá chủ nghĩa Mác dưới hình thức chống thực-dân. Ông
Hồ cũng dặn là nên tránh những khẩu hiệu quá khích, có tính cách đấu-tranh giai cấp và có thể gây ảnh-
hưởng xấu đối với giai cấp tư-sản Việt-Nam mà cộng-sản còn đang cần sự ủng-hộ. Ông Mậu theo đúng
lời ông Hồ dặn nhưng chẳng may chỉ một năm sau, ông Mậu bị Quốc-dân-Ðảng Tàu bắt. Người thay thế
ông Mậu là Lâm-đức-Thụ và tư cách ông Lâm-đức-Thụ như thế nào chúng ta đã thấy rõ trong Chương 2.
Tháng 5, 1927, Thụ triệu-tập toàn quốc đại-hội tại Hong-Kong. Trong nước phái đại-biểu sang
dư, nhưng ba đại biểu tỏ ý bất bình vì nhận thấy Thụ sinh sống một cách quá xa-hoa. Hắn ở một khách
sạn vào bực sang nhất, uống rượu whisky và hút xi-gà Manila loại hảo hạng. Họ trông rõ Tổng-bộ ở
Hồng-kông đã "hủ hóa" và "hữu khuynh" nên khi họ đề nghị bỏ Thanh-niên, lập Cộng-sản, và đề-nghị
của họ bị Thụ bác bỏ, họ đập cửa ra về. Về tới quốc-nội, họ tự động thành lập một đảng Cộng-sản, mệnh
danh là Ðông-Dương Cộng-sản Ðảng. Thấy đảng này phát-triển mạnh, Thụ thấy cần phải đổi Thanh-
Niên Cách-mệnh Ðồng Chí-hội thành một đảng Cộng-sản khác, mà Thụ đặt tên là An-Nam Cộng-sản
Ðảng. Cùng lúc ấy, một số đảng-viên Tân-việt tả khuynh cũng lập một đảng cộng-sản thứ ba, lấy tên là
Ðông-Dương Cộng-sản Liên-Ðoàn. Như vậy là cùng một lúc, trong nước có đến ba đảng cộng-sản tranh-
chấp với nhau. Pháp được dịp đàn áp và không bao lâu hầu hết các đảng viên ba đảng đều bị bắt, và
phong-trào cộng-sản hoàn toàn xuy xụp.
