Johnny Lê Nữu Vượng
Già làng
Sầu riêng, “Ông vua trái cây” của Đông Nam Á, đang tạo nên cơn sốt tại Trung Quốc. Nhu cầu người dân tăng cao khiến đây trở thành mặt hàng nhập khẩu hàng đầu của cả nước, cả về số lượng lẫn giá trị.
Sự bùng nổ được thúc đẩy bởi Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) mới, giúp Trung Quốc nhập khẩu trái cây tươi từ các quốc gia Đông Nam Á dễ dàng hơn trong khuôn khổ thương mại tự do lớn.
RCEP, có hiệu lực vào tháng 1.2022, hiện là khối thương mại lớn nhất, chiếm 30% GDP thế giới. Trung Quốc cũng là thành viên của khối, cùng Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia và New Zealand và một số quốc gia Đông Nam Á khác.
Thành phố Tây Song Bản Nạp thuộc tỉnh Vân Nam, Trung Quốc hiện là đầu mối tập trung sầu riêng lớn nhất Đông Nam Á. Khu vực này lúc nào cũng đông đúc thương lái, khách du lịch cùng vô số các loại sầu riêng nhập khẩu ngon nức tiếng.
Một thương nhân chia sẻ với tờ Nikkei Asia rằng thị trường hiện tiêu thụ 1.5 tấn sầu riêng mỗi ngày trong mùa du lịch cao điểm. Dù chi phí đã giảm kể từ khi RCEP có hiệu lực, song giá mặt hàng này lại đang có dấu hiệu bật tăng do nhu cầu vượt ngưỡng.
Hoạt động nhập khẩu tăng gần gấp 8 lần so với năm 2017 và xu hướng trên được dự báo sẽ tiếp tục diễn biến mạnh mẽ trong năm nay.
Nhu cầu đối với sầu riêng tăng cao khiến đây trở thành mặt hàng nhập khẩu hàng đầu của Trung Quốc, cả về số lượng lẫn giá trị.
Bánh sầu riêng đã trở thành món ăn phổ biến trong thực đơn tại các nhà hàng cao cấp Trung Quốc chỉ ai có tiền mới dám ăn.
Nông dân thu hàng chục nghìn tỷ, “tậu” cả nghìn ô tô
Trung Quốc là thị trường tiêu thụ sầu riêng lớn nhất thế giới. Cũng bởi vậy, quốc gia tỷ dân này đã nỗ lực nội địa hoá bằng cách trồng sầu riêng. Tuy nhiên, sau nhiều thập kỷ trồng thử nghiệm, người nông dân Trung Quốc vẫn chưa thể thành công.
Vài năm gần đây, vùng trồng sầu riêng ở một số địa phương của Trung Quốc được mở rộng. Cây sầu riêng đã cho quả nhưng không đều, chất lượng cơm cũng không được như kỳ vọng, thậm chí có những quả “không có mùi vị gì cả”.
Thế nên, mỗi năm, Trung Quốc vẫn phải chi ra vài tỷ USD nhập khẩu sầu riêng. Năm 2023, quốc gia này đã chi khoảng 6,5 tỷ USD để nhập khẩu 1,4 triệu tấn sầu riêng, tăng gần 70% so với năm trước, với nguồn cung chủ yếu đến từ Thái Lan và Việt Nam.
Sầu riêng của Việt Nam đã xuất khẩu sang Trung Quốc nhiều năm nay, song đi theo đường tiểu ngạch. Mãi đến những tháng cuối năm 2022, nước ta thành công mở cửa thị trường Trung Quốc để xuất khẩu “vua trái cây” bằng đường chính ngạch. Nhờ đó, kim ngạch xuất khẩu sầu riêng liên tục phá đỉnh lịch sử. Ngành sầu riêng và người nông dân thu về loạt kỷ lục lịch sử.
Thống kê của Tổng cục Hải quan cho thấy, kim ngạch xuất khẩu sầu riêng của Việt Nam năm 2023 đạt 2,24 tỷ USD. Trung Quốc là thị trường xuất khẩu chủ lực, chiếm 96,8% tổng kim ngạch xuất khẩu toàn ngành sầu riêng của Việt Nam.
Con số trên đã đưa sầu riêng trở thành trái cây “tỷ USD” tiếp theo của Việt Nam (sau thanh long), đồng thời là loại trái cây có kim ngạch xuất khẩu cao nhất trong nhóm ngành rau quả.
Trong nửa đầu năm nay, kim ngạch xuất khẩu sầu riêng đạt khoảng 1,32 tỷ USD, tăng 45% so với cùng kỳ năm ngoái. Dự kiến, 6 tháng cuối năm vào vụ thu hoạch sầu riêng ở Tây Nguyên, kim ngạch xuất khẩu có thể thu về thêm 2 tỷ USD.
Khoảng 2 năm trở lại đây, sầu riêng trở thành từ khoá hot trên các diễn đàn cũng như ở các vùng trồng. Câu chuyện “sầu riêng" có thể thành "sầu chung” vì diện tích tăng nóng được đưa ra thảo luận nhiều lần. Người nông dân trở thành tỷ phú nhờ trúng sầu cũng xuất hiện nhiều kể từ khi loại trái cây này được xuất khẩu chính ngạch sang Trung Quốc.
Nhà vườn ở miền Tây cho biết, ở vụ nghịch sầu riêng giá cao, nông dân trồng sầu riêng có thể thu lãi từ 1-2,5 tỷ đồng/ha tuỳ sản lượng và giá cả. Với vụ thuận, giá sầu dao động từ 60.000-100.000 đồng/kg, trừ đi chi phí nông dân vẫn lãi khoảng 700 triệu đồng đến 1 tỷ đồng/ha.
“Có nghĩa, sầu riêng làm ra mình bán giá nào cũng lời, 30.000-50.000 đồng/kg đã quá sướng rồi", ông nói và ví von rằng, với giá thành cao như hiện nay, sầu riêng là cây trồng “1 vốn 5 lời”.
Bên lề họp báo Lễ hội sầu riêng năm 2024 diễn ra mới đây, bà Ngô Thị Minh Trinh - Phó Chủ tịch UBND huyện Krông Pắk (Đắk Lắk) - cho biết, chỉ trong năm 2022 và 2023, toàn huyện có thêm hơn 1.000 chiếc ô tô, nhưng phần lớn lại ô tô Mỹ Hàn Nhật không ai đi Vinfast.
