Johnny Lê Nữu Vượng
Già làng

Theo GS Phạm Hồng Giang, nguyên Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, trước năm 2003, ở những vùng phân ranh mặn ngọt luôn thay đổi, thường phải đắp nhiều đập tạm trong mùa khô và tháo dỡ khi mùa mưa đến. "Đập tạm thì rẻ, nhưng nhiều vùng thiếu đất đắp nên không kịp thời vụ, gây ô nhiễm trong mùa khô. Đập xà lan đã giải quyết được vấn đề đó", GS Giang nói.
Do đó lưu tốc qua công trình nhỏ hơn lưu tốc xói cho phép của đất nền, gia cố chống xói cho thượng hạ lưu chỉ cần bằng thảm đá hoặc tấm bê tông cốt thép.
Xem toàn màn hình
Mô phỏng thiết kế của đập trụ đỡ. Ảnh: Viện Khoa học Thủy lợi Việt Nam
Công nghệ đập trụ đỡ và đập xà lan được GS Trương Đình Dụ cùng cộng sự nghiên cứu và ứng dụng từ năm 1995. Từ đó đến nay, hàng trăm công trình ngăn sông lớn nhỏ đã được xây dựng bằng hai công nghệ này. Trong số đó có các công trình Thảo Long (Thừa Thiên - Huế), sông Cái Lớn (Kiên Giang), sông Dinh (Ninh Thuận), cống Kinh Lộ, cống sông Kinh, cống Kinh Hàng, cống Nhiêu Lộc - Thị Nghè - TP HCM... Các công trình thi công giúp giảm tới 35-40% giá thành đầu tư so với công nghệ xây dựng truyền thống, tiết kiệm cho ngân sách nhà nước hàng nghìn tỷ đồng.
GS Trương Đình Dụ. Ảnh: Nhật Minh
GS Trương Đình Dụ, 87 tuổi, người Hà Tĩnh. Ông đã trải qua tuổi thơ vất vả khi phải đi gánh nước từ núi cách nhà 4-5 km hoặc ngồi dưới giếng hứng từng giọt nước trong những mùa khô hạn. Chính hoàn cảnh ấy đã thắp lên trong ông ước mơ sẽ mang nước về cho quê hương và theo ngành thủy lợi.
Năm 1959, Trương Đình Dụ thi đậu vào chuyên ngành Thủy lợi tại trường Đại học Bách khoa. Sau khi tốt nghiệp, ông trở về quê làm việc tại Ty Thủy lợi Hà Tĩnh. Không lâu sau, ông được cử sang Liên Xô làm nghiên cứu sinh tại Đại học Xây dựng Quốc gia Moscow.
Đến năm 1972, sau khi hoàn thành chương trình nghiên cứu sinh, ông trở về nước và công tác tại Viện Khoa học Thủy lợi. Tại đây, ông đã từng đảm nhiệm các vị trí Trưởng phòng Nghiên cứu Thủy lực công trình và Phó trưởng Viện Khoa học Thủy lợi Việt Nam.
Trước khi công nghệ đập trụ đỡ và đập xà lan ra đời, ông đã nghiên cứu thành công công nghệ cửa van tự động và bán tự động cho các công trình thủy lợi loại vừa và nhỏ. Công nghệ này ứng dụng nguyên lý chênh lệch áp lực nước để tự động đóng mở cửa van, không phụ thuộc vào nguồn năng lượng ngoài, phù hợp với các vùng chưa có điện. Loại cửa van này được nghiên cứu và áp dụng thành công tại Đồng bằng sông Hồng, sông Cửu Long và nhiều khu vực khác, giúp ngăn mặn, lấy nước ngọt, phù sa, tiêu thoát lũ hiệu quả, góp phần cải tạo đất nông nghiệp. Nghiên cứu này của ông đã được tặng Giải thưởng Nhà nước năm 2000.
Trong hơn 40 năm, GS Trương Đình Dụ đã nghiên cứu và phát triển các công nghệ đập thủy lợi, góp phần giải quyết bài toán an ninh nguồn nước và thích ứng với biến đổi khí hậu. Hai công nghệ nổi bật do ông phát triển - đập trụ đỡ và đập xà lan đã được vinh danh Giải thưởng Hồ Chí Minh năm 2012. Công nghệ này hiện vẫn được ứng dụng rộng rãi trong xây dựng các công trình thủy lợi trên cả nước.
Do đó lưu tốc qua công trình nhỏ hơn lưu tốc xói cho phép của đất nền, gia cố chống xói cho thượng hạ lưu chỉ cần bằng thảm đá hoặc tấm bê tông cốt thép.

Mô phỏng thiết kế của đập trụ đỡ. Ảnh: Viện Khoa học Thủy lợi Việt Nam
Công nghệ đập trụ đỡ và đập xà lan được GS Trương Đình Dụ cùng cộng sự nghiên cứu và ứng dụng từ năm 1995. Từ đó đến nay, hàng trăm công trình ngăn sông lớn nhỏ đã được xây dựng bằng hai công nghệ này. Trong số đó có các công trình Thảo Long (Thừa Thiên - Huế), sông Cái Lớn (Kiên Giang), sông Dinh (Ninh Thuận), cống Kinh Lộ, cống sông Kinh, cống Kinh Hàng, cống Nhiêu Lộc - Thị Nghè - TP HCM... Các công trình thi công giúp giảm tới 35-40% giá thành đầu tư so với công nghệ xây dựng truyền thống, tiết kiệm cho ngân sách nhà nước hàng nghìn tỷ đồng.

GS Trương Đình Dụ. Ảnh: Nhật Minh
GS Trương Đình Dụ, 87 tuổi, người Hà Tĩnh. Ông đã trải qua tuổi thơ vất vả khi phải đi gánh nước từ núi cách nhà 4-5 km hoặc ngồi dưới giếng hứng từng giọt nước trong những mùa khô hạn. Chính hoàn cảnh ấy đã thắp lên trong ông ước mơ sẽ mang nước về cho quê hương và theo ngành thủy lợi.
Năm 1959, Trương Đình Dụ thi đậu vào chuyên ngành Thủy lợi tại trường Đại học Bách khoa. Sau khi tốt nghiệp, ông trở về quê làm việc tại Ty Thủy lợi Hà Tĩnh. Không lâu sau, ông được cử sang Liên Xô làm nghiên cứu sinh tại Đại học Xây dựng Quốc gia Moscow.
Đến năm 1972, sau khi hoàn thành chương trình nghiên cứu sinh, ông trở về nước và công tác tại Viện Khoa học Thủy lợi. Tại đây, ông đã từng đảm nhiệm các vị trí Trưởng phòng Nghiên cứu Thủy lực công trình và Phó trưởng Viện Khoa học Thủy lợi Việt Nam.
Trước khi công nghệ đập trụ đỡ và đập xà lan ra đời, ông đã nghiên cứu thành công công nghệ cửa van tự động và bán tự động cho các công trình thủy lợi loại vừa và nhỏ. Công nghệ này ứng dụng nguyên lý chênh lệch áp lực nước để tự động đóng mở cửa van, không phụ thuộc vào nguồn năng lượng ngoài, phù hợp với các vùng chưa có điện. Loại cửa van này được nghiên cứu và áp dụng thành công tại Đồng bằng sông Hồng, sông Cửu Long và nhiều khu vực khác, giúp ngăn mặn, lấy nước ngọt, phù sa, tiêu thoát lũ hiệu quả, góp phần cải tạo đất nông nghiệp. Nghiên cứu này của ông đã được tặng Giải thưởng Nhà nước năm 2000.
Trong hơn 40 năm, GS Trương Đình Dụ đã nghiên cứu và phát triển các công nghệ đập thủy lợi, góp phần giải quyết bài toán an ninh nguồn nước và thích ứng với biến đổi khí hậu. Hai công nghệ nổi bật do ông phát triển - đập trụ đỡ và đập xà lan đã được vinh danh Giải thưởng Hồ Chí Minh năm 2012. Công nghệ này hiện vẫn được ứng dụng rộng rãi trong xây dựng các công trình thủy lợi trên cả nước.