Johnny Lê Nữu Vượng
Già làng
Việc Bộ Ngoại giao Mỹ ra lệnh đóng cửa toàn bộ các văn phòng của Cơ quan Phát triển quốc tế Mỹ (USAID) ở nước ngoài.
Người biểu tình bên ngoài Cơ quan Phát triển Quốc tế Mỹ (USAID) sau khi cơ quan này bị đóng cửa. Ảnh: GETTY IMAGES
Một trong những lựa chọn được cho là đang được chính quyền Tổng thống Trump xem xét là biến USAID trở thành một cơ quan của Bộ Ngoại giao Mỹ, thay vì một cơ quan chính phủ độc lập.
Nguồn vốn từ USAID đài thọ cho các vấn đề mang tính toàn cầu, như: chăm sóc sức khỏe phụ nữ ở các khu vực xung đột, tiếp cận nước sạch, điều trị HIV/AIDS, an ninh năng lượng và công tác chống tham nhũng, làm sạch môi trường, xóa bỏ đói nghèo ở nước ngoài… chiếm trung bình 0,33% GDP của Mỹ.
Những kế hoạch tái thiết châu Âu và Nhật Bản sau Thế chiến thứ II chiếm tới 3% GDP của Mỹ. Viện trợ của Mỹ đối với Ukraine trong chiến sự Nga – Ukraine đã tiêu tốn hàng trăm tỷ đô la Mỹ từ năm 2022 đến nay. Các quốc gia, như Ethiopia, Jordan, Cộng hòa Dân chủ Congo, Somalia, Yemen, Afghanistan, Nigeria, Nam Sudan và Syria nhận viện trợ nhiều nhất hiện tại theo chương trình USAID.
USAID góp phần khôi phục hình ảnh nước Mỹ vốn bị “đóng đinh” là đế quốc can thiệp, gây chiến, đắc lợi trong tất cả các cuộc chiến tranh lớn.
Nguồn viện trợ hàng năm của USAID phần nào cho thấy trách nhiệm chia sẻ lợi ích kinh tế của cường quốc số 1 thế giới.
Viện trợ và tái thiết là con đường ngắn nhất giúp Mỹ hàn gắn mâu thuẫn với nhiều quốc gia và khu vực trên thế giới, khi quan hệ ngoại giao bình thường hóa sẽ mở đường cho các tập đoàn kinh tế Mỹ mở rộng đầu tư, thu lợi nhuận khổng lồ từ tài nguyên thiên nhiên, nhân lực, lao động ở các nước đang phát triển.
Một thông báo được dán bên ngoài phòng khám ở Nam Phi, cho biết một trong các chương trình của họ được USAID hỗ trợ không thể cung cấp dịch vụ cho đến khi có thông báo tiếp theo. Ảnh: REUTERS
Trong thời gian ngắn, phần lớn hoạt động của USAID đã bị giải thể - lệnh ngừng làm việc và chi tiêu, ban lãnh đạo và nhân viên bị cắt giảm nhân sự do nghỉ phép, sa thải và kỷ luật, và trang web bị đóng cửa. Các nhà lập pháp Mỹ cho biết máy chủ máy tính của cơ quan này đã bị chuyển đi.
Trong nhiệm kỳ II của ông Donald Trump, Bộ Hiệu suất Chính phủ được thành lập do tỷ phú Elon Musk điều hành, có trách nhiệm rà soát lại danh mục chi tiêu công được xem là không thỏa đáng, trong đó có việc đóng cửa USAID.
Việc đóng cửa trụ sở USAID khiến phe Dân chủ nổi giận, vì họ cho rằng cơ quan này tượng trưng cho quyền lực to lớn mà ông Elon Musk đang nắm giữ đối với Washington.
Tổng thống Mỹ cho rằng: “Việc đóng cửa USAID lẽ ra phải làm từ lâu rồi”, và dường như ông chủ Nhà trắng không mấy quan tâm đến vai trò phán xét cuối cùng của Quốc hội đối với vấn đề này.
Thượng nghị sĩ Dân chủ Chris Murphy cho biết: “Đây là cuộc khủng hoảng hiến pháp mà chúng ta đang phải trải qua ngày hôm nay”. Dân biểu Dân chủ bang Maryland Jamie Raskin nói thêm: “Chúng ta không có nhánh chính phủ thứ tư mang tên Elon Musk”.
Bên cạnh đó, các tổ chức phi chính phủ và các cơ quan quốc tế từng hợp tác với USAID sẽ gặp khó khăn trong việc tiếp tục triển khai các dự án. Điều này khiến các nước nhận viện trợ phải tìm kiếm nguồn hỗ trợ từ các quốc gia khác có thể là những đối thủ địa chính trị của Mỹ. Theo đó, các đối thủ địa chính trị của Mỹ có thể tận dụng cơ hội này để mở rộng tầm ảnh hưởng thông qua nhiều chương trình khác nhau, khiến vị thế của Mỹ trên toàn cầu bị ảnh hưởng nghiêm trọng.
Trong nhiều năm qua, USAID đã hỗ trợ Việt Nam triển khai hoạt động rà phá vật liệu nổ còn sót lại sau chiến tranh tại Miền Trung, như Quảng Trị, Quảng Bình, Quảng Nam, Đà Nẵng, Tây Nguyên. Đồng thời, giảm thiểu ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, phát triển bền vững, phát triển nguồn nhân lực, phát triển hạ tầng y tế, ứng phó với các dịch bệnh truyền nhiễm.
Số liệu được công bố vào năm 2023 cho thấy, USAID tài trợ cho Việt Nam khoảng 150 triệu đô la Mỹ mỗi năm trong tổng số 40 tỷ đô la Mỹ mà tổ chức này quản lý. Khoản tiền này chỉ chiếm chưa đến 1% ngân sách liên bang. Việc đóng cửa USAID sẽ ảnh hưởng không nhỏ tới các hoạt động nói trên ở Việt Nam.
Một trong những lựa chọn được cho là đang được chính quyền Tổng thống Trump xem xét là biến USAID trở thành một cơ quan của Bộ Ngoại giao Mỹ, thay vì một cơ quan chính phủ độc lập.
Phá bỏ “cánh tay nối dài”
USAID được thành lập vào năm 1961 dưới thời Tổng thống đảng Dân chủ Mỹ John F. Kennedy, nhằm mục đích khẳng định và khuếch trương sự hiện diện của Mỹ trên khắp thế giới.Nguồn vốn từ USAID đài thọ cho các vấn đề mang tính toàn cầu, như: chăm sóc sức khỏe phụ nữ ở các khu vực xung đột, tiếp cận nước sạch, điều trị HIV/AIDS, an ninh năng lượng và công tác chống tham nhũng, làm sạch môi trường, xóa bỏ đói nghèo ở nước ngoài… chiếm trung bình 0,33% GDP của Mỹ.
Những kế hoạch tái thiết châu Âu và Nhật Bản sau Thế chiến thứ II chiếm tới 3% GDP của Mỹ. Viện trợ của Mỹ đối với Ukraine trong chiến sự Nga – Ukraine đã tiêu tốn hàng trăm tỷ đô la Mỹ từ năm 2022 đến nay. Các quốc gia, như Ethiopia, Jordan, Cộng hòa Dân chủ Congo, Somalia, Yemen, Afghanistan, Nigeria, Nam Sudan và Syria nhận viện trợ nhiều nhất hiện tại theo chương trình USAID.
USAID góp phần khôi phục hình ảnh nước Mỹ vốn bị “đóng đinh” là đế quốc can thiệp, gây chiến, đắc lợi trong tất cả các cuộc chiến tranh lớn.
Nguồn viện trợ hàng năm của USAID phần nào cho thấy trách nhiệm chia sẻ lợi ích kinh tế của cường quốc số 1 thế giới.
Viện trợ và tái thiết là con đường ngắn nhất giúp Mỹ hàn gắn mâu thuẫn với nhiều quốc gia và khu vực trên thế giới, khi quan hệ ngoại giao bình thường hóa sẽ mở đường cho các tập đoàn kinh tế Mỹ mở rộng đầu tư, thu lợi nhuận khổng lồ từ tài nguyên thiên nhiên, nhân lực, lao động ở các nước đang phát triển.
Trong thời gian ngắn, phần lớn hoạt động của USAID đã bị giải thể - lệnh ngừng làm việc và chi tiêu, ban lãnh đạo và nhân viên bị cắt giảm nhân sự do nghỉ phép, sa thải và kỷ luật, và trang web bị đóng cửa. Các nhà lập pháp Mỹ cho biết máy chủ máy tính của cơ quan này đã bị chuyển đi.
Trong nhiệm kỳ II của ông Donald Trump, Bộ Hiệu suất Chính phủ được thành lập do tỷ phú Elon Musk điều hành, có trách nhiệm rà soát lại danh mục chi tiêu công được xem là không thỏa đáng, trong đó có việc đóng cửa USAID.
Việc đóng cửa trụ sở USAID khiến phe Dân chủ nổi giận, vì họ cho rằng cơ quan này tượng trưng cho quyền lực to lớn mà ông Elon Musk đang nắm giữ đối với Washington.
Tổng thống Mỹ cho rằng: “Việc đóng cửa USAID lẽ ra phải làm từ lâu rồi”, và dường như ông chủ Nhà trắng không mấy quan tâm đến vai trò phán xét cuối cùng của Quốc hội đối với vấn đề này.
Thượng nghị sĩ Dân chủ Chris Murphy cho biết: “Đây là cuộc khủng hoảng hiến pháp mà chúng ta đang phải trải qua ngày hôm nay”. Dân biểu Dân chủ bang Maryland Jamie Raskin nói thêm: “Chúng ta không có nhánh chính phủ thứ tư mang tên Elon Musk”.
Nhiều hệ lụy
Trong năm 2023, USAID đã viện trở khoảng 72 tỷ USD trên toàn cầu trong nhiều lĩnh vực. Ngoài ra, Mỹ cung cấp khoảng 42% tổng số viện trợ nhân đạo được Liên hợp quốc theo dõi vào năm 2024. Theo đó, việc đóng cửa USAID khiến hàng nghìn nhân viên USAID bị mất việc làm, kéo theo việc ngừng hoạt động nhiều chương trình viện trợ vốn phụ thuộc vào cơ quan này.Bên cạnh đó, các tổ chức phi chính phủ và các cơ quan quốc tế từng hợp tác với USAID sẽ gặp khó khăn trong việc tiếp tục triển khai các dự án. Điều này khiến các nước nhận viện trợ phải tìm kiếm nguồn hỗ trợ từ các quốc gia khác có thể là những đối thủ địa chính trị của Mỹ. Theo đó, các đối thủ địa chính trị của Mỹ có thể tận dụng cơ hội này để mở rộng tầm ảnh hưởng thông qua nhiều chương trình khác nhau, khiến vị thế của Mỹ trên toàn cầu bị ảnh hưởng nghiêm trọng.
Trong nhiều năm qua, USAID đã hỗ trợ Việt Nam triển khai hoạt động rà phá vật liệu nổ còn sót lại sau chiến tranh tại Miền Trung, như Quảng Trị, Quảng Bình, Quảng Nam, Đà Nẵng, Tây Nguyên. Đồng thời, giảm thiểu ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, phát triển bền vững, phát triển nguồn nhân lực, phát triển hạ tầng y tế, ứng phó với các dịch bệnh truyền nhiễm.
Số liệu được công bố vào năm 2023 cho thấy, USAID tài trợ cho Việt Nam khoảng 150 triệu đô la Mỹ mỗi năm trong tổng số 40 tỷ đô la Mỹ mà tổ chức này quản lý. Khoản tiền này chỉ chiếm chưa đến 1% ngân sách liên bang. Việc đóng cửa USAID sẽ ảnh hưởng không nhỏ tới các hoạt động nói trên ở Việt Nam.
