Johnny Lê Nữu Vượng
Già làng
Kể từ khi xung đột Nga-Ukraine bùng nổ vào năm 2022, Mỹ và châu Âu đã trở thành hai nguồn hỗ trợ lớn nhất cho Ukraine, cung cấp viện trợ quân sự, tài chính và nhân đạo để giúp quốc gia này cầm cự. Với khả năng Mỹ giảm hoặc rút hoàn toàn viện trợ dưới thời chính quyền mới, đặc biệt hôm qua Donald Trump quay trực tiếp truyền hình tại Nhà Trắng 28/2/2025, sỉ nhục Zelensky và chấm dứt quân viện, viện trợ kinh tế cho Ukraine, câu hỏi đặt ra là liệu châu Âu có đủ sức thay thế vai trò của Mỹ hay không. Dựa trên số liệu gần đây, phân tích này sẽ đánh giá khả năng tài chính và hậu cần của châu Âu, đồng thời dự báo rằng Ukraine có thể gặp khó khăn lớn nhưng vẫn cầm cự được thêm 3 năm, chờ đợi sự thay đổi chính sách từ Mỹ dưới một tổng thống mới vào năm 2029.
Số liệu tài trợ hiện tại: Mỹ và Châu Âu đóng góp bao nhiêu?
Theo số liệu từ Viện Kinh tế Quốc tế Kiel (cập nhật đến tháng 2/2025), tổng viện trợ cam kết cho Ukraine từ tháng 2/2022 đến nay là khoảng 276 tỷ USD. Trong đó:
- Mỹ: Đóng góp khoảng 125 tỷ USD, chiếm 45% tổng viện trợ. Cụ thể:
- Viện trợ quân sự: 69,8 tỷ USD (56% tổng hỗ trợ của Mỹ).
- Hỗ trợ tài chính: 33,3 tỷ USD.
- Viện trợ nhân đạo: 2,8 tỷ USD.
- Số còn lại (khoảng 19,1 tỷ USD) dành cho các hoạt động nội bộ của Mỹ như bổ sung kho vũ khí hoặc triển khai quân ở châu Âu.
- Châu Âu (EU và các nước thành viên): Khoảng 115 tỷ USD, chiếm 42% tổng viện trợ. Cụ thể:
- Viện trợ quân sự: 49,4 tỷ USD (43% tổng hỗ trợ của EU).
- Hỗ trợ tài chính và nhân đạo: 65,6 tỷ USD.
- Đức là nước đóng góp lớn nhất trong EU với 12% tổng viện trợ toàn cầu (33 tỷ USD), tiếp theo là Anh với 9% (25 tỷ USD).
Ngoài ra, các nước khác như Canada, Nhật Bản và quốc tế đóng góp khoảng 13% (36 tỷ USD). Về quân sự, Mỹ cung cấp các hệ thống tiên tiến như Patriot, HIMARS và JASSM, trong khi châu Âu tập trung vào đạn pháo, xe bọc thép và huấn luyện (70.000 binh sĩ Ukraine được EU đào tạo).
Tóm lại, Mỹ và châu Âu hiện đóng góp gần tương đương về giá trị tuyệt đối, nhưng Mỹ vượt trội về công nghệ quân sự cao cấp, trong khi châu Âu mạnh hơn ở hỗ trợ tài chính và nhân đạo.
Nếu Mỹ rút lui: Châu Âu cần bù đắp bao nhiêu?
Nếu Mỹ chấm dứt hoàn toàn viện trợ, châu Âu sẽ phải bù đắp khoản trống 125 tỷ USD trong hơn 3 năm qua, tương đương khoảng 40-45 tỷ USD mỗi năm. Để đánh giá khả năng này, cần xem xét:
1. Năng lực ngân sách của EU:
- Ngân sách EU năm 2024 là 189 tỷ euro (199 tỷ USD). Để bù đắp 45 tỷ USD/năm, EU phải tăng chi thêm 23% ngân sách hàng năm – một con số khả thi nếu các nước thành viên đồng thuận tăng đóng góp. Tuy nhiên, tình hình chính trị nội bộ EU đang bất ổn: Đức đối mặt khủng hoảng liên minh, Pháp mất đa số nghị viện, và các đảng cực hữu phản đối viện trợ Ukraine đang nổi lên ở Hungary, Slovakia.
- Một nguồn tiềm năng là 250 tỷ euro (262,5 tỷ USD) tài sản Nga bị đóng băng. Nếu EU tịch thu và phân bổ đều trong 5 năm, mỗi năm có thêm 50 tỷ USD – đủ để thay thế Mỹ về mặt tài chính. Tuy nhiên, quá trình này vướng rủi ro pháp lý và chưa được thống nhất.
2. Sản xuất quân sự:
- Châu Âu đã tăng sản xuất đạn pháo 155mm lên 50% kể từ 2022, mục tiêu đạt 2 triệu quả/năm vào cuối 2025 (theo Hội đồng Quan hệ Đối ngoại châu Âu). Tuy nhiên, EU không có khả năng tự sản xuất tên lửa tầm xa như JASSM hay hệ thống Patriot mà Ukraine phụ thuộc để phòng thủ. Nếu Mỹ ngừng cung cấp, châu Âu phải mua từ Mỹ hoặc đầu tư hàng thập kỷ để tự phát triển – điều bất khả thi trong ngắn hạn.
- Bloomberg Economics ước tính châu Âu cần chi thêm 2,7 nghìn tỷ USD trong 10 năm để xây dựng năng lực quốc phòng đủ thay Mỹ, bao gồm 175 tỷ USD cho Ukraine. Con số này vượt xa khả năng hiện tại.
3. Thực tế triển khai:
- Từ năm 2022-2025, châu Âu chi trung bình 38 tỷ USD/năm cho Ukraine. Để bù đắp Mỹ, con số phải tăng lên 83 tỷ USD/năm – gấp đôi mức hiện tại. Với GDP EU là 18,8 nghìn tỷ USD (2024), mức chi này chiếm 0,44% GDP – khả thi về kinh tế nhưng khó khăn về chính trị khi cử tri châu Âu ngày càng phản đối chi tiêu cho Ukraine.
Dự báo: Ukraine khó khăn nhưng cầm cự được 3 năm
Dù châu Âu không thể thay thế hoàn toàn Mỹ, Ukraine vẫn có thể cầm cự thêm 3 năm (đến 2028) dựa trên các yếu tố sau:
1. Hỗ trợ tối thiểu từ châu Âu:
- Nếu châu Âu duy trì mức 38 tỷ USD/năm và khai thác 50 tỷ USD/năm từ tài sản Nga, Ukraine nhận được 88 tỷ USD/năm – đủ để duy trì quân đội (ước tính 30-40 tỷ USD/năm theo Asia Times) và chi phí dân sự cơ bản. Tuy nhiên, thiếu vũ khí tiên tiến từ Mỹ sẽ làm suy yếu phòng thủ trước tên lửa Nga.
2. Tự lực của Ukraine:
- Ukraine đã tăng sản xuất drone và sử dụng sáng tạo vũ khí nội địa (như drone FPV đánh chặn UAV Nga). Dù không thay thế được HIMARS hay Patriot, điều này giúp giảm phụ thuộc ngắn hạn.
3. Chờ Mỹ đổi chiều:
- Khi Trump tái đắc cử năm 2024 và rút viện trợ từ 2025, nhiệm kỳ của ông kết thúc vào 2029. Một tổng thống mới (dân chủ hoặc cộng hòa ôn hòa) có thể quay lại hỗ trợ Ukraine, đặc biệt nếu Nga vẫn là mối đe dọa. Ukraine cần cầm cự đến 2028 để tận dụng cơ hội này.
Tuy nhiên, khó khăn là không tránh khỏi:
- Quân sự: Thiếu tên lửa tầm xa và phòng không sẽ khiến Ukraine mất lợi thế trước các đợt tấn công Nga, đặc biệt vào cơ sở hạ tầng năng lượng.
- Kinh tế: Với GDP giảm 30% từ 2022 (còn 160 tỷ USD), Ukraine phụ thuộc viện trợ để tránh sụp đổ tài chính. Thiếu Mỹ, châu Âu phải tăng gấp đôi hỗ trợ tài chính – điều khó xảy ra ngay lập tức.
Khó khăn còn đó, nhưng cầm cự được
Châu Âu có tiềm lực kinh tế để bù đắp một phần viện trợ Mỹ, đặc biệt nếu khai thác tài sản Nga, nhưng không thể thay thế Mỹ về vũ khí công nghệ cao và tốc độ triển khai. Ukraine sẽ đối mặt với tình trạng thiếu hụt nghiêm trọng nếu Mỹ rút lui, nhưng với sự hỗ trợ tối thiểu từ châu Âu và khả năng tự lực, nước này có thể cầm cự thêm 3 năm đến 2028. Qua năm 2029, một tổng thống Mỹ mới có thể thay đổi cục diện. Dù vậy, chặng đường phía trước sẽ đầy gian nan, đòi hỏi cả sự kiên cường của Ukraine và đoàn kết chưa từng có từ châu Âu.
Bài phân tích sử dụng số liệu từ Viện Kinh tế Kiel, Bloomberg Economics, và các báo cáo công khai khác, đảm bảo tính chính xác và thực tế.
.png "Sex :vozvn (53):"){kind=icon}
