25 tháng 1 2025, 10:40 +07
Đã có ít nhất năm trường hợp người dân đăng lên mạng xã hội ý kiến phản đối Nghị định 168 xử phạt giao thông đường bộ đã bị chính quyền Việt Nam xử lý, trong đó một người bị khởi tố, bắt giam.
Ngày 23/1, bà Đậu Thị Tâm, 44 tuổi, đã bị công an TP Hà Nội khởi tố, bắt tạm giam với cáo buộc "lợi dụng quyền tự do dân chủ, đăng tải thông tin sai sự thật", theo Điều 311 Bộ luật Hình sự.
Theo đó, bà Tâm bị cáo buộc sử dụng các tài khoản mạng xã hội trên TikTok và Facebook để đăng tải các thông tin "xuyên tạc bịa đặt việc khám, chữa bệnh của một số bệnh viện trên địa bàn Thành phố, vu khống, xúc phạm uy tín của cơ quan chức năng và lãnh đạo các cấp".
Đáng chú ý, bà Tâm còn bị cáo buộc đăng "thông tin bịa đặt gây hoang mang dư luận", "kêu gọi, kích động người dân phản đối Nghị định 168".
Nghị định 168/2024 về xử phạt giao thông đang được dư luận đánh giá là mức phạt quá cao so với thu nhập trung bình của người dân. Đang có nhiều ý kiến và các phản ứng về nghị định này, đặt các dấu hỏi về tính hợp lý và hợp pháp cũng như mục đích mà chính quyền muốn đằng sau quy định này.
Các động thái gần đây của chính quyền cho thấy những tiếng nói bàn luận về quy định này đang bị kiểm soát.
Trước trường hợp của bà Tâm, BBC News Tiếng Việt ghi nhận ít nhất bốn trường hợp khác bị xử phạt hành chính do đăng thông tin phản đối Nghị định 168 lên mạng xã hội.
Các trường hợp này đều bị cáo buộc đăng thông tin "sai sự thật", "xuyên tạc" "công kích" về Nghị định 168, nhưng các báo Việt Nam không nêu chi tiết các thông tin này là gì.
Trong khi đó, báo Công an Nhân dân đồng thời đăng bài viết về các "thủ đoạn xuyên tạc, gây nhiễu Nghị định 168 về xử phạt vi phạm an toàn giao thông đường bộ".
Báo này khẳng định " tăng mức xử phạt là một trong những biện pháp để bảo đảm răn đe, phòng ngừa. Nếu mọi người có ý thức chấp hành đúng luật giao thông, chấp hành tín hiệu đèn thì không bị xử phạt, nộp phạt".
Bóp nghẹt không gian biểu đạt?
Nguồn hình ảnh,Getty Images
Vụ khởi tố, bắt giữ bà Đậu Thị Tâm theo điều 331 Bộ Luật hình sự đặt ra dấu hỏi về không gian biểu đạt ngôn luận của công chúng.
Mới đây, tiến sĩ, luật sư Trần Đình Triển đã phải hầu tòa và chịu án 3 năm tù vì tội danh "lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân" theo điều 331.
Tòa án cáo buộc ông Triển đã viết và đăng trên trang Facebook cá nhân của mình một số bài viết "có nội dung không xác thực" gây ảnh hưởng đến uy tín ngành tòa án và cá nhân chánh án tòa tối cao.
Cho dù ông Trần Đình Triển và một số luật sư khẳng định việc soạn thảo các bài viết trên là thực hiện quyền tự do ngôn luận là không có cơ sở, thì tòa nhận định hành vi của ông là "rất nghiêm trọng, ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội".
Quyền tự do ngôn luận, theo nhận định của tòa, là quyền được Hiến pháp và pháp luật công nhận.
"Tuy nhiên, khi thực hiện quyền tự do ngôn luận của mình, mọi cá nhân, tổ chức đều phải tuân thủ các quy định của pháp luật, không được lợi dụng để xâm phạm đến lợi ích của quốc gia, dân tộc, quyền và lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của các tổ chức, cá nhân khác", báo Tuổi Trẻ dẫn lời của Hội đồng xét xử phiên tòa ông Trần Đình Triển.
Tuy nhiên, như thế nào là hành vi "ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội", thì vẫn chưa thật sự rõ ràng.
Việc khởi tố, và phạt tiền người dân có ý kiến phản đối Nghị định 168 xảy ra trong bối cảnh các tổ chức nhân quyền quốc tế chỉ ra rằng chính quyền Việt Nam đang thực hiện chính sách hà khắc hơn, nhằm bóp chặt quyền tự do ngôn luận ở nước này.
Trước đó, Chính quyền đã ban hành Nghị định 147/2024 về quản lý, cung cấp, sử dụng internet và thông tin trên mạng, có hiệu lực từ 25/12/2024, đã mở rộng quyền kiểm soát của chính phủ Việt Nam trên không gian mạng.
Tổ chức Theo dõi Nhân quyền (Human Right Watch – HRW) cho rằng nghị định 147/2024 hạn chế quyền tiếp cận thông tin và tự do ngôn luận ở Việt Nam.
Nghị định này cũng buộc "những tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân nước ngoài cung cấp thông tin xuyên biên giới vào Việt Nam có sử dụng dịch vụ cho thuê chỗ lưu trữ dữ liệu tại Việt Nam hoặc có tổng số lượt truy cập từ Việt Nam thường xuyên trong một tháng từ 100.000 lượt trở lên phải cung cấp thông tin của người dùng cho Bộ Thông tin và Truyền thông hoặc Bộ Công an khi được yêu cầu bằng văn bản.
Nguồn hình ảnh,Getty Images
Những nền tảng này cũng phải tạm khóa, gỡ bỏ thông tin vi phạm, ảnh hưởng đến quyền lợi của tổ chức, cá nhân không quá 24 giờ khi nhận được yêu cầu từ cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền.
Trong báo cáo năm 2024, Freedom House, một tổ chức phi chính phủ ở Mỹ, liệt kê Việt Nam là quốc gia không có tự do internet với 22/100 điểm.
HRW kêu gọi chính quyền Việt Nam hủy bỏ Nghị định 147/2024 và nói rằng những thuật ngữ như "an ninh quốc gia," "trật tự xã hội," và ngăn ngừa vi phạm "đạo đức, thuần phong mỹ tục" là mơ hồ. Theo họ, chính quyền Việt Nam liên tục sử dụng những mục đích kiểu này để đàn áp bất đồng chính kiến.
Các thuật ngữ như an ninh, trật tự xã hội đã được nhìn thấy xuất hiện trong phiên tòa của ông Trần Đình Triển mới đây.
Bà Patricia Gossman, Phó Giám đốc châu Á của HRW, cho hay:
"Do công an Việt Nam coi bất kỳ lời chỉ trích nào đối với Đảng ******** Việt Nam là một vấn đề an ninh quốc gia, nghị định này sẽ cung cấp cho họ thêm một công cụ để đàn áp bất đồng chính kiến."
Mới đây, ông Đường Văn Thái, một nhà hoạt động Việt Nam tỵ nạn tại Thái Lan, đã lĩnh án 12 năm tù, ba năm quản chế về tội tuyên truyền chống nhà nước mà bằng chứng chống lại ông là các video phát trên mạng xã hội.
Trong khi đó, ông Trương Huy San, tức nhà báo Huy Đức, đã bị khởi tố về tội "Lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân" theo Điều 331 Bộ luật Hình sự, với bằng chứng bao gồm các bài viết trên mạng xã hội.
Nhà báo Huy Đức là người bị bắt cùng ngày với luật sư Trần Đình Triển, nhưng hiện vẫn chưa được đưa ra xét xử.
'Dưới thời ông Tô Lâm'
Phúc trình toàn cầu của Theo dõi Nhân quyền (HRW) và Ủy ban Bảo vệ Ký giả (CPJ) công bố hôm 16/1 cho hay Việt Nam đang giam giữ 170 nhà bất đồng chính kiến.
Trong phần về Việt Nam, HRW nói rằng dưới thời ông Tô Lam làm Bộ trưởng Công an, hàng chục người chỉ trích chính phủ đã bị bỏ tù, xã hội dân sự - khi đó đang trên đà phát triển - bị bóp nghẹt.
Khi ông Tô Lâm lên làm Tổng Bí thư vào tháng 8/2024, xu hướng này nhắm vào các nhà báo, nhà hoạt động vì quyền lao động và những người bảo vệ nhân quyền.
CPJ xếp Việt Nam vào nhóm các quốc gia giam giữ nhiều nhà báo nhất thế giới, với 16 nhà báo hiện đang ngồi tù.
Tình hình "đáng lo ngại" này xảy ra khi Việt Nam là thành viên của Hội đồng Nhân quyền Liên Hiệp quốc nhiệm kỳ 2023-2025 và tái ứng cử nhiệm kỳ mới 2026-2028.
Ông Ben Swanton, Giám đốc Dự án 88 - một tổ chức phi chính phủ chuyên về vận động nhân quyền cho Việt Nam - nhận định rằng "bắt đầu từ năm 2016, sau một thời gian tương đối cởi mở, Việt Nam lại tiếp tục đàn áp những người bất đồng chính kiến."
Cùng với Nghị định 147, ĐCSVN còn tăng cường bộ máy kiểm duyệt với một loạt các nghị quyết và chỉ thị nhằm hạn chế phát ngôn chính trị trong lĩnh vực kỹ thuật số, theo phân tích của Dự án 88.
Các luật giúp thiết lập bộ máy kiểm duyệt này bao gồm Luật An ninh mạng, Luật Báo chí, Luật Công nghệ thông tin và Luật Viễn thông, cũng như nhiều nghị định hướng dẫn thực hiện các luật trên.
Chính quyền Việt Nam đã sử dụng một loạt các biện pháp trừng phạt hình sự đối với quyền tự do ngôn luận của cá nhân, bao gồm giam giữ, bỏ tù.
Theo Dự án 88, các biện pháp trừng phạt hình sự đối với phát ngôn về chính trị cung cấp cho chính phủ cơ sở pháp lý để quấy rối và bỏ tù những người bất đồng chính kiến, đồng thời khuyến khích mọi người tự kiểm duyệt.
"Trong cuộc đàn áp hiện nay, chính phủ chủ yếu buộc tội những người lên tiếng bất đồng chính kiến theo Điều 117, 155, 156, 200 và 331 của Bộ luật Hình sự," Dự án 88 chỉ ra trong báo cáo mới công bố về làn sóng đàn áp tự do biểu đạt mới của chính quyền Việt Nam.
