Trong bối cảnh thị trường toàn cầu biến động, nhưng với “mỏ neo” là thương mại tự do trong ASEAN và tiềm năng sâu rộng của cả khối đã trở thành yếu tố khiến khu vực này trở nên bền bỉ, kiên cường và tăng trưởng mạnh mẽ.
Báo cáo "ASEAN Perspectives - Rộng lớn hơn, chất lượng hơn và còn nhiều điều đang chờ ở phía trước" của Bộ phận Nghiên cứu Toàn cầu Ngân hàng HSBC nhận định, khối ASEAN không chỉ duy trì được đà tăng trưởng ấn tượng mà còn được dự báo sẽ trở thành một trong những khối kinh tế tăng trưởng nhanh nhất thế giới trong vòng 5 năm tới, với tốc độ tăng trưởng bình quân 4,7%.
Từ một nền kinh tế với quy mô 473 tỷ USD vào năm 1992, ASEAN đã phát triển mạnh mẽ và đạt 3,63 nghìn tỷ USD vào năm 2023. Tỷ trọng của khu vực này trong GDP toàn cầu đã tăng từ 1,9% lên 3,5% trong cùng giai đoạn. Đối với những nhà đầu tư tìm kiếm sự năng động, Đông Nam Á chính là điểm đến khi khu vực này chiếm thị phần ngày càng tăng trong nhiều hoạt động kinh tế trên thế giới, với mỗi nền kinh tế trong khối ASEAN đều dẫn đầu ít nhất một lĩnh vực.
Cũng tại báo cáo được công bố ngày 25/11/2024, theo HSBC, sản xuất và xuất khẩu là hai động lực chính thúc đẩy sự phát triển kinh tế của ASEAN. Kể từ năm 1992, các quốc gia ASEAN đã không ngừng tháo gỡ rào cản thương mại nội khối, biến khu vực này thành một thị trường gần như không biên giới. Thỏa thuận CEPT (1992) và Hiệp định Thương mại Hàng hóa ASEAN (2009) đã tạo nền tảng vững chắc để thúc đẩy thương mại tự do.
Các nền kinh tế khác trên thế giới cũng không muốn đứng ngoài cuộc. Từ 2005 đến 2010, ASEAN trong vai trò một thể thống nhất đã tham gia các hiệp định thương mại tự do với Trung Quốc đại lục, Hàn Quốc, Nhật Bản, Australia và New Zealand. Đỉnh điểm của những thỏa thuận này chính là Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP).
Trong khi thương mại toàn cầu có xu hướng quay vào trong và chủ nghĩa bảo hộ lên ngôi, ASEAN đã đi theo hướng hoàn toàn ngược lại. Khối này tiếp tục tận dụng thương mại tự do để nhập khẩu đầu vào quan trọng với giá cạnh tranh, biến thành hàng hóa giá trị cao hơn và rồi bán sang một thị trường rộng lớn hơn. Chiến lược này đã cho trái ngọt khi ASEAN gia tăng thị phần xuất khẩu hàng hóa toàn cầu từ 6,1% năm 2005 lên 7,4% vào năm 2023, vượt qua Nhật Bản và Hàn Quốc cộng lại, thậm chí suýt vượt qua cả Mỹ.
Mặt khác, những căng thẳng thương mại toàn cầu, đặc biệt giữa Mỹ và Trung Quốc, cũng góp phần đưa ASEAN lên vị trí dẫn đầu về thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài.
Bất chấp những xu hướng toàn cầu, HSBC cho rằng ASEAN sẽ vẫn kiên định tiếp tục mở rộng độ phủ sóng. Chính độ mở này sẽ tạo nên sức mạnh chính cho nền kinh tế ASEAN trong vòng 5 năm tới.
Nhìn về động lực tăng trưởng mới, theo HSBC, những năm gần đây, ASEAN đã chuyển dịch từ một khu vực tập trung vào sản xuất hàng hóa sang phát triển mạnh mẽ lĩnh vực dịch vụ. Trong đó du lịch, một trong những ngành mũi nhọn, tiếp tục tăng trưởng vượt bậc.
HSBC cho biết, ASEAN - nền kinh tế lớn thứ 11 thế giới vào năm 2005, đã vươn lên vị trí thứ 5 vào năm 2023. Với tốc độ này, ASEAN sẽ vượt qua Nhật Bản về quy mô kinh tế vào năm 2029. Trong khi mức độ tăng trưởng sâu rộng của ASEAN là điều không cần bàn cãi, một yếu tố khác khiến khu vực này thậm chí còn ấn tượng hơn.
Theo các chuyên gia HSBC, sự tăng trưởng của ASEAN không chỉ nằm ở quy mô mà còn ở chất lượng. Trong bối cảnh tỷ trọng dân số ASEAN trong dân số toàn cầu giảm, khu vực này vẫn gia tăng giá trị kinh tế nhờ đổi mới sáng tạo và nâng cao năng suất. Từ hàng công nghệ cao đến dịch vụ phức tạp và phục vụ thị trường ngách, ASEAN không ngại đổi mới, sáng tạo và sản xuất thêm giá trị.
Trên bảng xếp hạng Chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu (Global Innovation Index) năm 2014 và 2024, ngoại trừ Malaysia, tất cả các nền kinh tế ASEAN đều có thứ hạng cải thiện đáng kể, trong đó, Singapore là nền kinh tế có mức độ đổi mới, sáng tạo cao thứ tư thế giới.
Bộ phận Nghiên cứu Toàn cầu Ngân hàng HSBC cho rằng, trong bối cảnh có sự không chắc chắn đang phủ bóng lên hoạt động thương mại thế giới, ASEAN sẽ tiếp tục là nơi "nương náu" cho thương mại tự do. Song hành cùng với thương mại tự do chính là cạnh tranh. ASEAN đã cho thấy khu vực này quyết tâm đổi mới sáng tạo, hấp thụ công nghệ hiện đại và bí quyết công nghệ để giúp các doanh nghiệp mài sắc vũ khí trong khi tìm kiếm thị trường lớn hơn để tiêu thụ.
"Chính bởi lẽ đó chúng tôi tin rằng ASEAN, với cốt lõi là thương mại tự do nội khối, sẽ vẫn bền bỉ, kiên cường, tiếp tục tăng trưởng về quy mô và tầm ảnh hưởng", Bộ phận Nghiên cứu Toàn cầu Ngân hàng HSBC đánh giá.
