22 tháng 1 2025, 09:03 +07
Sau hơn nửa tháng triển khai nghị định mới về xử phạt giao thông, các thành phố lớn tại Việt Nam đã ghi nhận kẹt xe nghiêm trọng kéo dài từ sáng đến tối.
Khắp nơi ở hai thành phố lớn là Hồ Chí Minh và Hà Nội, tình trạng kẹt xe đang diễn ra ngày một nghiêm trọng kể từ khi chính sách mới được áp dụng từ ngày 1/1/2025.
Trong các bức ảnh dòng người ùn tắc hàng cây số trong bụi khói, người ta còn thấy các xe cấp cứu đang hú còi bất lực. Nhiều người nói rằng họ không dám tiến lên vượt đèn đỏ để nhường đường cho xe cấp cứu do sợ bị phạt số tiền 18 - 20 triệu đồng.
Ở rất nhiều giao lộ, cánh tài xế cùng với người dân chỉ ra tình trạng đèn tín hiệu giao thông chỗ chập chờn lúc xanh, lúc đỏ bất ngờ, chỗ đèn đỏ quá lâu, đèn xanh chỉ 2 giây, chỗ thì chỉ có đỏ, chờ mãi không thấy xanh. Các dòng xe đều không dám đi trong những trường hợp đó vì mức phạt quá cao.
Anh Tấn Nguyễn, một lái xe tải ở TP Hồ Chí Minh, cho biết chỉ cần bị xử phạt vượt đèn đỏ một lần là anh mất ba tháng lương, "ở nhà con không có sữa mà uống".
"Trước phạt đèn đỏ chỉ từ 4 triệu đến 6 triệu, chỉ bằng một nửa tiền lương, anh em tài xế vẫn còn được, giờ đi bị phạt nguội đèn đỏ một cái là cả ba tháng lương, ở nhà không còn gì luôn," anh nói.
Chưa kể, về mặt kỹ thuật, cánh tài xế thấy khó thực hiện.
"Rồi thì còn đèn đỏ nữa. Nếu mà xe đằng trước phanh được kịp thì mình xe đằng sau phanh không kịp đâm vào đít người ta, lại đền. Ở TP HCM nơi tôi ở thì đang áp dụng đèn không đếm số giây. Như tụi tôi chạy xe tải, hàng nặng, thì làm sao phanh cho kịp, nhưng không phanh kịp mà đi trớn lên thì lại vướng đèn đỏ, phạt nguội, mức từ 18 - 20 triệu, lại giam bằng từ 1 - 3 tháng thì cũng đâu có chạy được nữa đâu," tài xế Tấn Nguyễn nói.
BBC đã ghi nhận được nhiều phản ứng về quy định xử phạt giao thông được cho là quá khắt khe này.
Nguồn hình ảnh,Getty Images
Chụp lại hình ảnh,Ùn tắc nghiêm trọng tại các thành phố lớn ở Việt Nam sau khi Nghị định 168 được triển khai
Người tài xế có bảy năm kinh nghiệm Tấn Nguyễn còn cho biết không chỉ mức phạt cao mà quy định mới còn giới hạn giờ chạy xe của tài xế mỗi ngày không quá 10 tiếng và cứ chạy 4 tiếng là phải nghỉ 15 phút, gây thêm khó khăn.
"Bây giờ tôi chạy đủ 4 tiếng dừng 15 - 20 phút trên đường cao tốc để nghỉ, chả biết là thanh tra giao thông có chấp nhận là mình đậu ở đấy để cho nghỉ rồi đi tiếp hay không, hay lại phạt từ 10-12 triệu dừng đậu trên đường cao tốc?"
"Đâu cũng chết. Cũng khổ. Khổ cho người lao động thôi."
Cùng với rất nhiều phản ứng, dư luận cũng đang đặt ra hàng loạt câu hỏi.
Phạt bao nhiêu là đủ?
Một trong số đó là mức phạt bao nhiêu là đủ.Singapore là một trong những quốc gia được nhiều người đưa ra so sánh. Theo đó, hành vi vượt đèn đỏ ở nước này bị phạt tiền tối đa 400 SGD (gần 7,5 triệu đồng) với xe máy và 500 SGD (9,3 triệu đồng) với xe hơi. Mức phạt này chưa đến 0,5% tổng thu nhập bình quân năm của người dân nước này (hơn 79.000 USD/năm), theo báo Lao Động.
Trong khi đó, ở Việt Nam, mức phạt mới cho hành vi vượt đèn đỏ với xe máy tối đa là 10 triệu đồng và với xe ô tô là 20 triệu đồng. So với thu nhập bình quân đầu người năm 2024 vào khoảng 4.500 USD/năm (112.500.000 đồng/năm, 7,7 triệu/tháng), theo báo Nhân Dân, mức phạt xe máy là 8,8% và xe hơi là 17,7% tổng thu nhập/năm.
Mức này cao hơn thu nhập trung bình tháng của người dân Việt Nam.
Như vậy, ở Việt Nam, "một năm mà tài xế bị chừng năm lỗi vi phạm thì xem như cả năm đi làm nhịn ăn, nhịn uống chỉ để đóng phạt mà thôi," theo luật sư Phùng Thanh Sơn, Giám đốc Công ty Thế giới Luật pháp tại TP HCM.
Luật sư Phùng Thanh Sơn nói với BBC News Tiếng Việt rằng, về nguyên tắc, chế tài phải đủ mạnh để đảm bảo tính răn đe, phòng ngừa nhưng phải ở mức hợp lý và tương xứng với thu nhập, không làm cho người vi phạm phải kiệt quệ kinh tế.
Nếu vì mục đích răn đe, phòng ngừa mà đưa ra mức phạt vượt quá sự chịu đựng của xã hội thì về lâu dài nó sẽ dẫn tới nhiều hệ lụy, trong đó có việc "áp lực tài chính quá lớn khiến nhiều người rơi vào trạng thái căng thẳng kéo dài, trầm cảm và mất niềm tin vào tính công bằng của pháp luật".
Một vấn đề nữa là chế tài theo Nghị định 168 cần tham khảo nguyên tắc được quy định tại Luật Xử phạt Vi phạm Hành chính 2012 (sửa đổi 2020) và Điều 4 Nghị định 118/2021 hướng dẫn luật này.
Cụ thể, khoản 3, Điều 4 Nghị định 118 hướng dẫn Luật Xử phạt Vi phạm Hành chính quy định mức xử phạt phải căn cứ đầy đủ 3 yếu tố gồm tính chất, mức thu nhập và mức độ giáo dục, răn đe hợp lý của việc áp dụng phạt.
Theo đó, thì tùy vào mức độ mà có các mức phạt, đồng thời những vi phạm đơn giản thì có thể cảnh cáo.
Kẹt xe là do ý thức?
Vấn đề kẹt xe được hàng loạt các tờ báo trong nước ghi nhận cả sáng, trưa, chiều và tối.Báo Tuổi Trẻ dẫn lời ông Nguyễn Thành Lợi - phó trưởng Ban chuyên trách Ban An toàn giao thông TP HCM - cho biết sau khi áp dụng Nghị định 168, tình hình trật tự an toàn giao thông có chuyển biến tích cực, ý thức đi đường của người dân được nâng cao. Tuy nhiên, ông này thừa nhận "tình trạng kẹt xe, ùn ứ có phát sinh".
"Khi nâng mức chế tài vi phạm giao thông từ nghị định 168, người dân không đi lên vỉa hè nên lòng đường đông đúc hơn, trong khi chiều rộng mặt đường vẫn vậy gây áp lực giao thông. Xe tập trung dưới lòng đường chờ đèn đỏ, khi đường không phình ngang thì phải kéo dài dòng ùn tắc," ông Lợi nói.
Không chỉ không dám leo lề đường mà người dân cũng không dám rẽ phải khi đèn đỏ. Điều này càng khiến cho kẹt xe trầm trọng hơn.
Một trong những chủ đề được thảo luận nhiều là hiện tượng đèn giao thông bất thường, như đèn đỏ bất thình lình chuyển sang đèn xanh, hoặc đèn xanh chỉ có 2 giây trong khi đèn đỏ tới 100 giây khiến các lái xe không ai dám đi khi đèn chuyển xanh.
Đèn tín hiệu giao thông, theo Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ 2024, kể từ ngày 1/1/2025 sẽ do lực lượng công an điều khiển.
Tuy nhiên, việc quản lý, điều khiển còn nhiều vấn đề. Báo chí trong nước đưa tin, có lần tại giao lộ Võ Nguyên Giáp - Đỗ Xuân Hợp ở Thủ Đức, một người đàn ông trong trang phục GrabBike đang đứng điều khiển tủ đèn giao thông.
Nhà chức trách đã xác minh danh tính người đàn ông này, nhưng thông tin từ cảnh sát giao thông cho thấy tủ đèn điều khiển không có chìa khóa. Mức phạt cho hành động tự ý điều chỉnh đèn này là từ 3-5 triệu đồng.
Đại diện Cục Cảnh sát giao thông (Bộ Công an) cho biết đang kiểm tra thống đèn tín hiệu giao thông trên toàn quốc để "kiến nghị thay thế, sửa chữa những cụm đèn hư hỏng, lỗi".
Các thông tin từ truyền thông trong nước cho thấy TP Hồ Chí Minh dự kiến lắp đặt 1.900 đèn tín hiệu giao thông và đèn rẽ phải ở TP Hồ Chí Minh.
Hà Nội, trong khi đó, cũng vừa hoàn thành việc lắp đặt 66 nút đèn tín hiệu giao thông với tổng mức đầu tư 80 tỷ đồng từ ngân sách.
Ngay cả chuyện nhường đường cho xe cứu thương cũng trở thành một vấn đề. Theo phản ánh của giới tài xế xe hơi, mức phạt vượt đèn đỏ lên tới 18-20 triệu đồng, trong khi nếu không nhường đường cho xe cứu thương, họ chỉ bị phạt 6-8 triệu đồng.
Thượng tá Lê Mạnh Hà, Phó trưởng Phòng Tham mưu Công an TP HCM, mới đây nói rằng người dân có thể vượt đèn đỏ để nhường đường mà không bị xử phạt hành chính.
Theo ông Hà, vấn đề đã được quy định tại Điều 11 Luật Xử lý vi phạm hành chính. Trong trường hợp lái xe vẫn bị phạt, thì đó là do "người thực thi nhiệm vụ đã làm sai", theo ông Hà. Tuy nhiên, lập luận của người lái xe là trong trường hợp bị phạt nguội, nếu camera không ghi lại hình ảnh xe cấp cứu mà chỉ có hình ảnh xe vượt đèn đỏ thì lái xe khó biện minh.
Kẹt xe cũng khiến cho người dân nhận thấy không chỉ thời gian di chuyển lâu hơn rất nhiều, mà thời gian đặt các chuyến xe công nghệ từ các hãng như Grab hay Be cũng lâu gấp bội.
Lý do được đưa ra là nhiều tài xế đã "tắt app", nghỉ chạy vì tắc đường, và "bị phạt hết tiền", theo phản ánh của báo Người Lao động.
Trong hai tuần đầu, trên cả nước, cảnh sát giao thông đã xử lý 174.653 trường hợp vi phạm, tước quyền sử dụng giấy phép lái xe, chứng chỉ chuyên môn 17.595 trường hợp, tạm giữ 955 ô tô, 49.649 xe gắn máy, trừ điểm 12.691 giấy phép lái xe, theo Cục Cảnh sát giao thông.
Tại TP HCM, công an cho biết họ đã xử phạt khoảng 80 tỷ đồng sau 2 tuần.
Ở Hà Nội, số tiền phạt giao thông thu được là 30,5 tỷ đồng sau nửa tháng.
Còn trên cả nước, chỉ riêng ngày đầu tiên, đã có hơn 13.000 người bị phạt, số tiền thu được là 28 tỷ đồng, và trong tuần đầu tiên, từ 1/1 đến 6/1, nộp kho bạc nhà nước 187 tỷ đồng, theo báo chí trong nước.
Trong năm 2024, Quốc hội đã thông quy một nghị quyết phân bổ 85% nguồn thu xử phạt giao thông trong năm 2023, tương ứng 5.307 tỷ đồng, cho Bộ Công an.
Bộ Công an cũng đang soạn thảo một nghị định theo đó họ sẽ được hưởng 85% số tiền thu từ xử phạt vi phạm hành chính về trật tự an toàn giao thông đường bộ và 30% từ đấu giá biển số xe, theo báo Dân Trí.
Thủ tục rút gọn có đúng?
Nguồn hình ảnh,Getty Images
Một câu hỏi nữa được giới luật sư bàn luận là tính hợp pháp của Nghị định 168/2024; cụ thể ngày ban hành là 26/12/2024, ngày có hiệu lực là 1/1/2025, chỉ 5 ngày, trong khi quy định là 45 ngày.
Cục Cảnh sát giao thông giải thích đó là thủ tục rút gọn, được ban hành để cùng có hiệu lực vào ngày 1/1/2025, cùng ngày có hiệu lực của Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ.
Điều 146 của Luật ban hành quy phạm văn bản pháp luật quy định ba trường hợp về thủ tục rút gọn:
Thứ nhất là các trường hợp khẩn cấp hay cần ngưng hiệu lực toàn bộ hoặc một phần của văn bản quy phạm pháp luật để kịp thời bảo vệ lợi ích của nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân.
Thứ hai, trường hợp cần sửa đổi ngay cho phù hợp với văn bản mới được ban hành, hay trường hợp cần bãi bỏ một phần hoặc toàn bộ văn bản trái pháp luật hoặc không còn phù hợp với tình hình phát triển kinh tế - xã hội.
Thứ ba là trường hợp cần kéo dài thời hạn áp dụng toàn bộ hoặc một phần của văn bản quy phạm pháp luật trong một thời hạn nhất định để giải quyết những vấn đề cấp bách phát sinh trong thực tiễn.
Luật sư Trần Vũ Hải viết trên Facebook cá nhân rằng, có thể theo Cục Cảnh sát giao thông, Nghị định 168/2024 được ban hành theo khoản 3 Điều 146 của Luật ban hành quy phạm văn bản pháp luật quy định.
Tuy nhiên, giải thích này thỏa đáng hay chưa thì còn cần xem xét, phân tích dựa trên các quy định hiện hành.
Theo Luật sư Hải, cần phải xem Nghị định 168/2024 là một nghị định nhằm sửa đổi một hoặc một số nghị định khác hay là một nghị định mới nhằm quy định chi tiết một luật mới (để xem có đáp ứng quy định khoản Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật hay không).
Cần xem Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ 2024 có những quy định nào nhằm tăng mức xử phạt những vi phạm giao thông không để là căn cứ Nghị định 168 phải quy định tăng mức phạt cho phù hợp?
Cuối cùng, cần xem trình tự ban hành Nghị định 168/2024 có đúng theo thủ tục rút gọn được quy định từ điều 146 đến điều 149 và điều 151 khoản 2 Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật 2015- 2020 hay không? Trước khi Cục Cảnh sát giao thông thông tin rằng nghị định này được ban hành theo thủ tục rút gọn, có thông tin nào, văn bản nào công khai, quy định về việc đó, kể cả quyết định của Thủ tướng Chính phủ (trước ngày ban hành Nghị định 168/2024) yêu cầu ban hành nghị định này theo thủ tục rút gọn hay không?
Nguồn hình ảnh,Getty Images
Nguồn hình ảnh,Getty Images
Trong rất nhiều luồng phản ứng, một số đã bị cơ quan công an xử lý do "có hành vi xuyên tạc, chống phá Nghị định 168" khi đăng ý kiến của mình trên mạng xã hội.
Truyền thông trong nước đồng loạt đưa tin chuyện một người đàn ông sinh năm 1985 ở Bình Dương bị công an phạt năm triệu đồng hôm 20/1.
Trước đó, một người khác, sinh năm 1973, ở Hà Nội, cũng bị xử phạt 7,5 triệu đồng sau khi đăng trên Facebook cá nhân các bình luận về nghị định này.
"Luật ra thì phải chấp hành", tài xế Tấn Nguyễn nói, nhưng anh vẫn muốn kiến nghị sửa đổi nghị định Nghị định 168/2024.
"Chỉ muốn làm sao bây giờ nhà nước sửa đổi một tí cái luật này, chẳng hạn chia ra làm ba giai cấp, thương gia, trung bình, yếu kém gì đó. Mức phạt đó phải đối với công nhân lao động thì phải tương xứng như thế nào. Như tụi em dân thường, đi lao động ở trọ mà mức phạt đấy thì đúng nhiều người phải bỏ về quê. Bây giờ mình không muốn mang nợ nần nhưng sau này lỡ có xảy ra chuyện gì mình mang nợ nần lại sinh ra trộm cắp..."
