1. Nghiệp (Karma) Là Gì?
Nghiệp - Tiếng Pali Kamma và Sanscrit Karma có nghĩa là việc làm.Tất cả việc nào đã cố tâm (dù tốt hay xấu) làm, do thân – khẩu– ý, nghĩa là tất cả hành động, lời nói, tư tưởng, do sự chủ ý - lành hoặc dữ, đều gọi là Nghiệp.
Những hành động vô ý không phải là Nghiệp, vì không có cái yếu tố cần thiết để gây ra Nghiệp, là sự cố tâm.
Đúng theo câu Phật ngôn: “Này các thầy Tỳ khưu, Như Lai nói rằng sự chủ tâm (chủ ý) là cái Nghiệp (Cetanāhaṃ Bhikkhave kammaṃ vadāmi)”, bởi luôn luôn chúng sanh định ý muốn trước, rồi mới tiếp theo hành động bằng thân, khẩu và tư tưởng.
- Nghiệp là luật nhân quả trong phạm vi luân lý.
- Luân hồi là kết quả của Nghiệp.
Nghiệp và Luân hồi, hai học thuyết căn bản của đạo Phật, luôn luôn xáo trộn, chằng chịt nhau rất phức tạp. T
rước khi Đức Phật ra đời, người Ấn Độ đã có một quan niệm mập mờ và một đức tin tập nhiễm về Nghiệp và Luân hồi, sau lại nhờ Đức Phật thuyết minh một cách tường tận hai định luật cao siêu ấy.
Người đời thường hay tự hỏi:
"Đâu là nguyên nhân của sự bất công giữa nhơn loại và làm sao giải quyết những bất công chồng chất, trong thế giới bất công này?"
Biết bao nhiêu câu hỏi, mà chưa có câu trả lời:
(1)Tại sao có người sanh ra giữa chốn giàu sang vinh hiển, lại có trí tuệ xuất chúng, nết hạnh thanh cao, thân hình khỏe mạnh và
(2) trong khi ấy lại có kẻ phải làm con của một gia đình bần cùng lao khổ?
(3)Tại sao người kia có tiền của ức triệu, mà người nọ lại thiếu trước hụt sau?
(4) Tại sao có người thông minh trí tuệ, và có kẻ ngu muội tối tâm?
(5) Tại sao người này ra đời đã sẵn có những đặc tính thánh hiền,
(6) còn người khác sanh ra với những bẩm thú sát nhơn?
(7) Tại sao có những thần đồng, văn sĩ, nhạc sĩ, toán học gia?
(8) Tại sao có kẻ sanh ra mù điếc và hình thể dị thường?
(9) Tại sao có trẻ em vừa mở mắt chào đời được tưng tiu, yêu quí và có em lại bị chê báng, ghét bỏ?
Phải chăng những bất công ấy do ít nhiều nguyên nhân nào, hoặc do sự may rủi mà ra?
Đối với bực trí tuệ hai tiếng may rủi không đem lại một tia sáng nào để an ủi những người xấu phước.
Theo Phật giáo:
"Không một điều chi xảy đến cho một người nào, mà người ấy không đáng thọ lãnh, vì một cái nhân này hay vì một cái nhân khác. Quả vui, quả khổ của những người đang gặt hái, đều sanh ra bởi những nhân đã tạo ra, hoặc trong đời này, hoặc trong đời trước, hoặc trong các kiếp quá khứ. Chỉ có thiên nhãn và tuệ giác, mới khám phá được những bí ẩn huyền vi ấy thôi."
- Theo sự tin tưởng của đạo giáo khác, những bất công nói trên đều do ý định của một đấng Tạo Hóa, toàn năng, toàn tri.
- Phật giáo lại không nhìn nhận có Tạo Hóa, nhưng trong Phạn ngữ có hai danh từ Issara và Brahma, lại được một đạo khác dùng làm danh hiệu của vị thần Tạo Hóa của họ. Theo Tam Tạng Pháp Bảo, hai danh từ này có nghĩa là vị Trời đương trị vì cõi Phạm Thiên.
Vì vấn đề Tạo Hóa đã được nêu ra để cật vấn Đức Phật, nên Ngài đã tỏ quan niệm của Ngài trong kinh Anguttara Nikaya như sau đây và đã được đặc biệt chú ý trong thời kỳ ấy:
“Cho rằng những cảnh vui khổ, hoặc không vui, không khổ hoặc mọi việc ở thế gian, đều do nơi một đấng thiêng liêng cao cả gây ra, và số phận loài người đều tùy sự định đoạt của đấng thiêng liêng ấy; tin tưởng như vậy là một điều lầm lạc.
Tùy theo ý định của đấng thiêng liêng đó, có người trở thành những kẻ sát nhơn, trộm cướp, dâm ô, nói dối, ngạo mạn, xảo trá, tham lam, quỉ quyệt, trụy lạc.
Như thế, thì hành động của kẻ ấy không do ý muốn của họ, cũng không do sự cố gắng và một lý lẽ chi cả?”
Đề cập đến vấn đề khổ hạnh của các đạo sĩ để thiêu đốt phiền não và tội lỗi, đặng trở về với ngôi Tạo Hóa, kinh Devadaha Sutta có ghi câu Phật ngôn như vầy:
“Này các thầy Tỳ khưu, nếu con người phải chịu đau khổ, để hưởng yên vui theo ý muốn của Trời Issara Nimmānahetu, thì vị Trời đã sanh ra những đạo sĩ đương hành thân hoại thể, chẳng là tàn ác lắm à. (Pāpakena Issara)”
Trong bộ Bhūcidatta Jataka nói về tiền thân của Đức Phật, khi đề cập đến thần Tạo Hóa (Brahma), Bồ Tát có hỏi như vầy:
“Người mà cặp mắt đã thấy được sự đau khổ, hà tất người ấy không làm cho chúng sanh được yên vui? Nếu người ấy có nhiều thần lực, hà tất không dùng thần lực đó, để cứu độ chúng sanh?
Tại sao những con sanh của người ấy lại phải chịu lắm điều khổ sở? Tại sao người ấy không ban phước lành đến cho con họ?
Tại sao những xảo quyệt, giả dối, mê lầm vẫn tồn tại mãi mãi? Tại sao gian xảo càng ngày càng phát đạt, còn chơn lý và công bằng lại phải lu mờ?
Ta xem thần Brahma như người đệ nhứt không công bình, đối với những kẻ bị sanh ra trong thế giới dẫy đầy nhơ bẩn, xấu xa này.
Trong bộ kinh Mahabodhi Jataka, Bồ Tát bát hẳn lý thuyết “Tạo Hóa sanh ra muôn loài vạn vật” bằng những lời:
“Nếu thật có một đấng cao cả đầy quyền lực đã sanh ra chúng sanh hiền lành hoặc hung dữ và những việc lành điều ác, thì đấng Tạo Hóa ấy phải là người lem luốc, tội lỗi. Vậy thì chúng sanh, như ta đây cần phải rèn luyện cho có một tinh thần lành mạnh và tốt đẹp”.
Sửa lần cuối: