sannghiep
Chúa tể đa cấp
Nguồn gốc của Chủ nghĩa ********

Nguồn: “What Are the Origins of Communism,” Council on Foreign Relations, 01/08/2024
Biên dịch: Tạ Kiều Trang
Khám phá các cách khác nhau mà Marx, Lenin, và Stalin đã diễn giải chủ nghĩa ******** và đi sâu vào lịch sử của quá trình chuyển hóa một hệ tư tưởng thành chính sách.
Trong số những video TikTok phổ biến như các cụ ông cụ bà nhảy múa hay công thức làm món tráng miệng ngon mắt, một chủ đề khác gần đây đã thu hút hơn nửa tỷ lượt xem: #Chủ nghĩa ********.
Lướt qua hàng loạt video ngắn liên quan đến hashtag này sẽ thấy các đoạn clip tiểu sử về các nhà cách mạng ********, video deepfake của Joseph Stalin hát nhép theo các bản hit nhạc pop, hay thậm chí cả các hướng dẫn trang điểm theo chủ đề búa liềm.
Đây không chỉ là một trào lưu trực tuyến thoáng qua. Ngày càng nhiều người Mỹ coi chủ nghĩa ******** là một sự thay thế ưu việt cho xã hội tư bản. Chủ nghĩa Tư bản đang bị các thế hệ trẻ cho là nguyên nhân của bất bình đẳng kinh tế kéo dài, phân cấp chủng tộc, và khủng hoảng khí hậu toàn cầu. Các cuộc thăm dò gần đây cho thấy gần 30% thế hệ Z (tuổi từ 16 đến 23) có cái nhìn tích cực về chủ nghĩa ********. Trong khi đó, sự ủng hộ đối với chủ nghĩa Tư bản tiếp tục giảm mạnh trong thế hệ Y (Millennials).
Tuy nhiên, những quan điểm này lại phân chia rõ rệt theo thế hệ. Chỉ có 6% thế hệ Bùng nổ dân số (Baby Boomers, từ 56 đến 74 tuổi) và chỉ 3% thế hệ trước đó, thế hệ Im lặng (Silent Generation, từ 75 đến 93 tuổi), nhìn nhận chủ nghĩa ******** theo hướng tích cực. Điều này có thể liên quan đến trải nghiệm của nhiều người Mỹ lớn tuổi trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh. Trong thời gian này, Liên Xô cũ là mối đe dọa nghiêm trọng đối với an ninh và thịnh vượng của Mỹ. Những người đã sống dưới các chế độ ******** ở các quốc gia như Campuchia, Cuba và Liên Xô nhớ lại những trải nghiệm đau đớn về nghèo đói, mất mát, đói kém và các cuộc đàn áp chính trị. Đối với họ, chủ nghĩa ******** là một cuộc thử nghiệm thất bại, thay vì là một giải pháp cho tương lai.
Bài đang hot
Việt Nam 2025: Cơ hội và thách thức
Vậy cách tốt nhất để hiểu rõ sự phân chia này là gì?
Có một phương án để hiểu là xem xét sự khác biệt giữa lý thuyết về chủ nghĩa ******** và cách nó được áp dụng vào thực tế. Người trẻ thường tập trung vào các ý tưởng cơ bản của chủ nghĩa ******** – một hệ thống chính trị và kinh tế, được phác hoạ lần đầu tiên bởi Karl Marx, kêu gọi xóa bỏ sở hữu tư nhân và nền kinh tế dựa trên lợi nhuận. Theo lý thuyết, hệ thống này sẽ mang lại sự bình đẳng và tự do khỏi nghèo đói. Ngược lại, các thế hệ lớn tuổi thường nhìn vào lịch sử mà chủ nghĩa ******** được áp dụng, điều này đã dẫn đến, một trong số những ví dụ cực đoan nhất, là cái chết của hàng triệu người.
Trong tài liệu này, chúng ta sẽ xem xét cả lý thuyết và thực tiễn của chủ nghĩa ********. Chúng ta sẽ quay ngược thời gian để hiểu cách Karl Marx đã đấu tranh cho hệ tư tưởng này như một lời đáp trả đối với điều kiện làm việc tồi tệ ở Tây Âu. Và chúng ta sẽ khám phá cách hai cá nhân – Vladimir Lenin và Joseph Stalin – những người đã chuyển thể lý thuyết của Marx thành chính sách thực tiễn, và thường kèm theo đó là những kết quả thảm khốc.
Karl Marx hiểu về chủ nghĩa ******** như thế nào?
Dù có nhiều hiểu lầm phổ biến, chủ nghĩa ******** không bắt nguồn từ Nga. Thực tế, chủ nghĩa ******** đầu tiên được hình thành tại các thủ đô ở Tây Âu.
Vào giữa thế kỷ 19, Tây Âu trải qua những biến động kinh tế và xã hội lớn do một giai đoạn đổi mới đột phá được gọi là cuộc Cách mạng Công nghiệp. Tại các thành phố như Brussels, London, Paris và Vienna, sự phát triển của ngành sản xuất nhà máy đã tạo ra làn sóng công việc mới cùng với sự tăng trưởng kinh tế chưa từng có.
Tuy nhiên, không phải tất cả mọi người đều được hưởng lợi một cách công bằng.
Trong thời kỳ Cách mạng Công nghiệp, một nhóm nhỏ trong dân số trở nên cực kỳ giàu có. Tuy nhiên, đa số người châu Âu nhận được mức lương thấp và làm việc nhiều giờ trong điều kiện không an toàn. Bên ngoài nhà máy, phần lớn người dân sống trong các khu vực đông đúc và mất vệ sinh. Vào năm 1849, cư dân của một trong những cộng đồng như vậy đã công bố một lời thỉnh cầu trên một tờ báo ở London:
“Thưa Quý vị, – Chúng tôi tha thiết cầu xin sự bảo vệ và quyền lực của Quý vị. Chúng tôi đang sống trong cảnh hoang dã, nếu đó là những gì mà phần còn lại của London biết về chúng tôi, cũng như nếu những người giàu có và quyền quý có dành sự quan tâm nào cho chúng tôi. Chúng tôi sống trong bùn lầy và rác rưởi.”
Một trong những người chỉ trích mạnh mẽ nhất về điều kiện sống của người dân là nhà triết học người Đức Karl Marx.
Marx là một người ủng hộ mạnh mẽ cho công nhân phổ thông. Ông và người cộng sự lâu năm của mình, triết gia Friedrich Engels, đã di chuyển từ thành phố này sang thành phố khác khắp Tây Âu, viết về nhu cầu cấp thiết của xã hội trong việc thay đổi hoàn toàn các hệ thống chính trị và kinh tế. Trong các tác phẩm nổi tiếng nhất của mình, Tư Bản (Das Kapital) và Tuyên ngôn của Đảng ******** (The Communist Manifesto), Marx đã giới thiệu hai lý thuyết đặc trưng. Thứ nhất, ông lập luận rằng công nhân đang phải chịu đựng vì họ phụ thuộc vào tầng lớp thượng lưu. Tầng lớp thượng lưu này sở hữu các nhà máy, nguyên liệu thô và máy móc cần thiết để sản xuất hàng hoá – một hệ thống mà ông gọi là chủ nghĩa Tư bản. Thứ hai, ông tin rằng cách mạng là con đường duy nhất để giải phóng công nhân khỏi hệ thống này, và rằng sau nhiều năm bị áp bức, một cuộc nổi dậy của công nhân là điều không thể tránh khỏi.
Nhưng cách mạng sẽ xảy ra như thế nào? Theo Marx, chính hệ thống nhà máy đã áp bức công nhân tầng lớp thấp sẽ cho phép họ lật đổ nó. Mỗi ngày, hàng triệu người tụ tập trên các sàn nhà máy khắp châu Âu để sản xuất hàng hóa. Tại sao họ không thể được tập hợp lại và xuống đường nổi dậy? “Vô sản toàn thế giới, đoàn kết lại!” Marx viết. “Các bạn không có gì để mất ngoài xiềng xích của chính mình.”
Ở giai đoạn tiếp theo của cuộc cách mạng, giai cấp công nhân mới được trao quyền, hay giai cấp lao động, sẽ mở rộng quyền bầu cử cho toàn bộ dân số và xóa bỏ sở hữu tư nhân. Điều này sẽ dẫn đến sự sụp đổ của các tầng lớp thượng lưu đã phát triển thịnh vượng dưới chế độ tư bản. Sau đó, một cơ quan chính phủ trung ương sẽ can thiệp để thiết lập một nền kinh tế chỉ huy mới dựa trên việc đáp ứng nhu cầu của xã hội thay vì thúc đẩy lợi nhuận.
Đối với Marx, sự chuyển dịch đến một tương lai như thế không chỉ là có thể xảy ra – mà là tất yếu phải xảy ra. Trong các tác phẩm của mình, ông đã mô tả một tương lai mà thế giới sẽ không còn cần đến các giai cấp kinh tế, tiền tệ, hay thậm chí các quốc gia.
Nhận thấy tính chất dễ gây kích động của những ý tưởng này, chính quyền ở Brussels, Cologne và Paris đã trục xuất nhà triết học người Đức ra khỏi thành phố. Trong khi đó, tại Nga, các nhà kiểm duyệt hoàng gia đã cho phép xuất bản Das Kapital. Các quan chức Nga cho rằng cuốn sách quá dày và khó hiểu nên không thể gây ra nhiều xáo trộn. Nhưng trái ngược với sự tưởng tượng của họ, các bản sao của cuốn sách nhanh chóng được tiêu thụ hết. Tác phẩm Tư bản của Marx sau đó đã truyền cảm hứng cho cuộc cách mạng vô sản đầu tiên trên thế giới.
x