Johnny Lê Nữu Vượng
Già làng
Nước Mỹ, ngọn hải đăng của dân chủ và tự do trong hơn hai thế kỷ, dường như đang đứng trước bờ vực của sự sụp đổ vào năm 2025 dưới sự lãnh đạo của Tổng thống Donald Trump với sự thao túng của Elon Musk. Với những hành động chưa từng có tiền lệ – từ việc ủng hộ kẻ xâm lược chống lại đồng minh, ban hành các sắc lệnh bất hợp pháp, sa thải thẩm phán, thanh trừng giới lãnh đạo quân sự, đến chiếm đoạt quyền kiểm soát truyền thông – Trump không chỉ thách thức các giá trị cốt lõi của Hiến pháp Hoa Kỳ mà còn đẩy quốc gia này vào một cuộc khủng hoảng tồn vong. Đây không phải là “ảo tưởng về chủ nghĩa độc tài” như một số người từng cảnh báo trong quá khứ, mà là một nỗ lực có tính toán để phá hủy nền tảng dân chủ Mỹ. Lịch sử cho thấy, chỉ cần một tháng, ba tuần và hai ngày để Cộng hòa Weimar sụp đổ trước chủ nghĩa phát xít; và nước Mỹ, nếu không tỉnh táo, có thể sẽ đi theo vết xe đổ đó.
Sự Trỗi Dậy Của Quyền Lực Tuyệt Đối
Donald Trump, sau khi tái đắc cử vào năm 2024, dường như đã tận dụng tối đa quyền lực tổng thống để củng cố vị thế cá nhân, bất chấp các giới hạn pháp lý và truyền thống chính trị. Việc sa thải giới lãnh đạo quân sự cấp cao – một động thái phá vỡ thông lệ giữ ổn định quân đội qua các đời tổng thống – cho thấy ông sẵn sàng loại bỏ bất kỳ ai không trung thành tuyệt đối. Các sắc lệnh bất hợp pháp, như được mô tả, có thể bao gồm những chính sách vượt ngoài thẩm quyền hành pháp, chẳng hạn như hạn chế quyền tự do ngôn luận hoặc áp đặt các biện pháp trừng phạt mà không có sự phê chuẩn của Quốc hội. Việc thanh trừng thẩm phán phản đối và làm suy yếu hệ thống kiểm tra và cân bằng – vốn là trụ cột của nền dân chủ Mỹ – càng củng cố hình ảnh một nhà lãnh đạo coi Hiến pháp chỉ là trở ngại cần vượt qua.
Hơn nữa, việc chiếm đoạt quyền kiểm soát phương tiện truyền thông xã hội đánh dấu bước ngoặt nguy hiểm. Trong một thế giới mà thông tin là sức mạnh, việc Trump thao túng hoặc kiểm soát các nền tảng truyền thông không chỉ bóp nghẹt tiếng nói đối lập mà còn định hình nhận thức của công chúng theo ý muốn cá nhân. Nếu Nhà Trắng thực sự quyết định “chọn lọc” báo chí được phép đưa tin về tổng thống – như một số nguồn tin gần đây gợi ý – thì truyền thống báo chí độc lập, vốn là “người gác cổng” của dân chủ, cũng sẽ bị xóa sổ.
Tha Hóa Tuyệt Đối Của Một Hệ Thống
Sự suy tàn này không chỉ là kết quả của riêng Trump mà còn là sản phẩm của những lỗ hổng trong hệ thống chính trị Mỹ đã bị phơi bày qua thời gian. Thứ nhất, sự phân cực chính trị sâu sắc giữa hai đảng Cộng hòa và Dân chủ đã làm suy yếu khả năng Quốc hội kiểm soát hành pháp. Khi phe Cộng hòa, bị chi phối bởi những người trung thành với Trump, từ chối đặt lợi ích quốc gia lên trên lợi ích đảng phái, các cơ chế giám sát như luận tội hay điều tra trở nên vô hiệu.
Thứ hai, sự phụ thuộc quá mức vào quyền lực cá nhân của tổng thống – một đặc điểm của hệ thống chính trị Mỹ – đã tạo điều kiện cho Trump khai thác triệt để. Hiến pháp Hoa Kỳ, dù được thiết kế để phân chia quyền lực, lại không dự đoán được một nhà lãnh đạo sẵn sàng phá bỏ mọi chuẩn mực đạo đức và pháp lý. Cuối cùng, sự thờ ơ của một bộ phận công chúng, kết hợp với sự lan truyền của thông tin sai lệch, đã làm xói mòn khả năng phản kháng của người dân trước những hành động độc tài.
Nếu Trump thực sự thành công trong việc phá hủy các trụ cột của dân chủ Mỹ, hậu quả sẽ là không thể lường trước. Trên bình diện quốc nội, sự mất lòng tin vào các thể chế sẽ dẫn đến bất ổn xã hội nghiêm trọng. Các cuộc biểu tình, bạo loạn, và thậm chí là xung đột vũ trang có thể nổ ra khi người dân nhận ra quyền tự do của họ bị tước đoạt. Kinh tế Mỹ, vốn phụ thuộc vào sự ổn định chính trị để thu hút đầu tư, sẽ lao dốc khi các nhà đầu tư quốc tế rút vốn khỏi một quốc gia đang hỗn loạn.
Trên trường quốc tế, việc Trump ủng hộ kẻ xâm lược chống lại đồng minh – có thể là Nga chống lại NATO, hay một kịch bản tương tự – sẽ làm suy yếu vị thế lãnh đạo toàn cầu của Mỹ. Các liên minh như NATO có thể tan rã, để lại khoảng trống quyền lực cho các cường quốc khác như Trung Quốc và Nga lấp đầy. Một nước Mỹ suy yếu không chỉ là thảm họa cho chính nó mà còn cho trật tự thế giới tự do mà quốc gia này từng dẫn dắt.
Lịch Sử Là Cảnh Báo, 1933
Sự sụp đổ của Cộng hòa Weimar vào năm 1933 là lời nhắc nhở rằng dân chủ không phải là bất khả xâm phạm. Hitler đã lợi dụng khủng hoảng kinh tế, sự bất mãn của công chúng, và sự yếu kém của các thể chế để củng cố quyền lực tuyệt đối chỉ trong vài tuần. Trump, dù khác về bối cảnh lịch sử, dường như đang đi theo một con đường tương tự: khai thác sự bất mãn của tầng lớp lao động, thao túng thông tin, và triệt tiêu đối lập. Bài học từ Weimar là dân chủ chỉ tồn tại khi người dân và các nhà lãnh đạo sẵn sàng bảo vệ nó bằng mọi giá.
Còn Cơ Hội Sửa Sai
Nước Mỹ vẫn có cơ hội tránh khỏi “cơn giãy chết” này, nhưng thời gian không còn nhiều. Sự phản kháng từ người dân, báo chí độc lập (nếu còn sót lại), và các nhà lập pháp có lương tri sẽ là yếu tố quyết định. Nếu không, năm 2025 có thể đánh dấu sự kết thúc của một nước Mỹ như chúng ta từng biết – không phải bằng một cuộc chiến tranh bên ngoài, mà bằng sự tự hủy hoại từ bên trong.
“Nước Mỹ Trong Cơn Giãy Chết” không chỉ là một cụm từ hoa mỹ mà là thực tế đáng sợ nếu Donald Trump tiếp tục con đường phá hủy dân chủ vào năm 2025. Từ việc coi thường Hiến pháp, thanh trừng đối thủ, đến kiểm soát truyền thông, ông ta đang đặt nền móng cho một chế độ độc tài ngay trên đất Mỹ. Lịch sử đã chứng minh rằng sự sụp đổ của một nền dân chủ có thể xảy ra nhanh chóng và âm thầm. Câu hỏi đặt ra là: Liệu nước Mỹ có đủ sức mạnh để tự cứu mình, hay sẽ trở thành nạn nhân tiếp theo của tham vọng quyền lực không kiểm soát hỡi dân Mỹ hãy bầu cho Dân Chủ luận tội Trump năm 2026.
