Chụp lại hình ảnh,Từ khi Thế chiến II kết thúc vào năm 1945, thuế quan được nhìn nhận rộng rãi là đã dẫn tới sự gia tăng giá tiêu dùng, suy giảm lựa chọn...
- Tác giả,Dharshini David
- Vai trò,Phóng viên kinh tế
- 12 tháng 2 2025
Vị tổng thống thuộc phe Cộng hòa này đã tăng thuế hàng nhập khẩu từ Trung Quốc, công bố kế hoạch sẽ áp mức thuế 25% đối với toàn bộ thép và nhôm nhập khẩu và đe dọa đánh thuế 25% đối với Canada và Mexico.
Chúng ta chưa biết ông Trump sẽ thực hiện đến đâu, nhưng nếu những biện pháp đã công bố được thực thi, thuế trung bình sẽ tăng lên mức cao nhất kể từ thập niên 40, báo hiệu một chương mới của thương mại toàn cầu.
Từ khi Thế chiến II kết thúc vào năm 1945, thuế quan nhìn chung đã dẫn tới sự gia tăng giá tiêu dùng, giảm đi lựa chọn và – trong bối cảnh các biện pháp trả đũa tất yếu diễn ra – tác động ngược trở lại chính các ngành mà biện pháp thuế định bảo vệ.
Nhưng liệu kỷ nguyên này có đang bị chúng ta bỏ lại phía sau?
Tôi đã tổ chức một cuộc thảo luận với hai chuyên gia kinh tế trong lĩnh vực chính sách thương mại để phân tích tác động của các chính sách của ông Trump đối với Mỹ và thế giới, đồng thời lắng nghe những góc nhìn khác nhau về việc ai sẽ là người hưởng lợi hoặc chịu thiệt hại nhiều nhất.
Chụp lại hình ảnh,Bà Meredith Crowley (trái) và ông Jeff Ferry
Bà Meredith Crowley là Giáo sư Kinh tế tại Đại học Cambridge. Theo bà, thuế quan có thể gây ra gánh nặng kinh tế lớn hơn nhiều cho những người có thu nhập thấp nhất.
Ông Jeff Ferry là Kinh tế trưởng danh dự tại Liên minh Vì một nước Mỹ Thịnh vượng (CPA). Ông Ferry cho rằng thuế quan có thể kích thích tăng trưởng và tái thiết ngành sản xuất của Mỹ.
Tham vọng của ông Trump
Dharshini David (DD): Tổng thống Trump mô tả thuế quan là "từ đẹp nhất trong từ điển". Đây là một nhận định rất đáng chú ý. Điều gì khiến ông ấy bị thuế quan thu hút?Jeff Ferry (JF): Tôi nghĩ ông Trump đã thể hiện khá rõ rằng ông ấy coi thuế quan là một điều "tuyệt vời" vì nhiều lý do.
Trước hết, ông ấy tin rằng thuế quan có thể khôi phục và tái thiết ngành sản xuất của Mỹ.
Ngoài ra, ông ấy cũng nhận thấy việc Mỹ đang thâm hụt thương mại rất lớn. Vào năm 2024, chúng ta [Mỹ] ghi nhận mức thâm hụt thương mại hàng hóa kỷ lục 1,2 ngàn tỷ USD, đồng nghĩa với việc phần còn lại của thế giới, đặc biệt là các quốc gia xuất siêu, đang thu về những khoản lợi nhuận khổng lồ từ việc bán hàng vào thị trường Mỹ.
Điều này mang tới cho Mỹ một công cụ thương thuyết mạnh mẽ, và chúng ta đã thấy ông Trump sử dụng công cụ này trong những ngày gần đây khi đàm phán về ma túy và vấn đề nhập cư với Canada và Mexico.
Meredith Crowley (MC): Tôi cho rằng điều thực sự khiến ông Trump lo ngại là vấn đề suy giảm việc làm trong ngành sản xuất tại Mỹ trong 40 năm qua.
Ông ấy nhận thấy rằng nhiều việc làm từng tồn tại ở Mỹ đã chuyển tới các quốc gia có mức lương thấp hơn như Mexico và Trung Quốc.
Tôi nghĩ ông ấy hy vọng là việc áp thuế quan có thể kích thích tạo ra thêm việc làm.
Trả đũa
Nguồn hình ảnh,Getty Images
Chụp lại hình ảnh,Ông Trump đã áp thuế lên hàng nhập khẩu từ Trung Quốc
DD: Chúng ta biết rằng các quốc gia khác cũng đang cân nhắc các biện pháp trả đũa. Những biện pháp này sẽ ảnh hưởng đến các mục tiêu kinh tế của ông Trump như thế nào?
JF: Không còn nghi ngờ gì việc một chính sách thuế quan, đi kèm với chính sách đầu tư và tăng trưởng cùng với chính sách an ninh quốc gia, sẽ giúp nền kinh tế Mỹ phát triển và thúc đẩy năng suất hiệu quả hơn những gì chúng ta đã thấy trong vòng 25 năm qua – mà nói thẳng ra là vô cùng tệ nếu xét theo các tiêu chuẩn truyền thống của Mỹ.
Năm trăm năm lịch sử cho thấy giới kinh tế học, với nỗi ám ảnh với điểm cân bằng ngắn hạn, đã gây tổn hại không chỉ cho người lao động Mỹ và người dân Mỹ, mà thực ra còn cho cả người dân và công nhân Anh – cũng như giới thợ thuyền ở nhiều quốc gia khác.
DD: Trong thời kỳ hậu chiến, chúng ta chứng kiến việc dỡ bỏ các rào cản thương mại và quan điểm cho rằng toàn cầu hóa là điều tốt. Giờ đây, liệu chúng ta có đang chứng kiến một làn sóng đi ngược với điều này?
JF: Chúng ta đang chứng kiến một sự chuyển dịch mang tính lịch sử khỏi sự đồng thuận hậu Thế chiến II – vốn bắt nguồn từ thời kỳ mà Mỹ vượt xa phần còn lại của thế giới và rất lo ngại về mối đe dọa từ chủ nghĩa ********.
Những gì ông gọi là "thương mại tự do", mà tôi sẽ gọi là sự đồng thuận về hệ thống tỷ giá hối đoái cố định của Bretton Woods, thực chất được kiến tạo để giúp Mỹ hỗ trợ, thậm chí trợ cấp, sự phát triển của các nền kinh tế châu Âu và những nơi khác.
Giờ đây, chúng ta đã bước sang một giai đoạn mới, khi ai cũng thấy rằng nền kinh tế Mỹ bắt đầu chững lại từ thập niên 70, trong khi Trung Quốc vươn lên trở thành cường quốc sản xuất số một thế giới – chủ yếu bằng cách tận dụng tất cả các luật lệ trong hệ thống này.
Chúng ta cần một hệ thống mới.
MC: Tôi có một phân tích khác về những điều đã diễn ra trong quá khứ gần đây.
Trong 40 năm qua, rõ ràng chính sách bảo hộ ngày càng được ưa chuộng. Từ năm 1981 đến 1994, Mỹ đã hạn chế nhập khẩu ô tô từ Nhật Bản, và điều đó cuối cùng dẫn đến hai hệ quả.
Thứ nhất, giá ô tô tại Mỹ gia tăng.
Thứ hai, về lâu dài, việc đó thúc đẩy các nhà sản xuất Nhật Bản đầu tư vào Mỹ. Hiện tại, Mỹ có một ngành công nghiệp ô tô sôi động.
Việc đưa ra các khoản hỗ trợ trực tiếp từ chính phủ có thể giúp hỗ trợ ngành công nghiệp Mỹ hiệu quả hơn.
Ông Trump đã khiến khả năng tiếp cận thị trường Mỹ trong tương lai của các nhà sản xuất Canada trở nên bất định.
Hơn nữa, vì ông Trump đã thực hiện lời đe dọa vào năm 2018 về việc áp thuế lên Trung Quốc, các tập đoàn lớn có thể đang cân nhắc điều chỉnh kế hoạch mở rộng hoạt động tại Canada hoặc Mexico để đáp ứng nhu cầu của thị trường Mỹ.
Điều này sẽ dẫn đến sự thoái trào các hoạt động kinh tế thực chất đối với những đối tác thương mại này.
Giá cả cao hơn
DD: Thưa bà Meredith, ông Trump đã thừa nhận rằng người dân Mỹ có thể phải chịu "một chút đau đớn" trong ngắn hạn vì, như bà đã đề cập, thuế quan thường dẫn đến giá cả cao hơn.MC: Một nghiên cứu về những gì đã xảy ra trong đợt thuế quan đầu tiên của Trump đối với Trung Quốc vào năm 2018 cho thấy, trong hai năm đầu, các nhà nhập khẩu và phân phối chịu phần lớn chi phí gia tăng, chứ không phải người tiêu dùng. Với lại, giá cả cũng tăng dần dần.
Khi nhận ra mức thuế quan sẽ được duy trì lâu dài, các nhà sản xuất nhận thấy rằng tất cả mọi người đều phải chi trả cho thuế này và dần dần tăng giá.
Một trong những mối bận tâm của các nhà kinh tế là những người mua hàng hóa hơn nhiều sử dụng dịch vụ thường là người có thu nhập thấp.
Vì vậy, việc áp đặt thuế quan lên những món đồ như giày thể thao trẻ em, ba lô và quần áo, các mặt hàng tiêu dùng như vậy, thực sự đang đặt một gánh nặng thuế nặng nề hơn nhiều lên những người có thu nhập thấp nhất trong xã hội, thay vì những người có tiền để chi vào việc đi nghỉ dưỡng và giáo dục tư nhân cho con cái.
Chiến tranh thương mại
DD: Thưa ông Jeff, ông có lo ngại về việc một cuộc chiến tranh thương mại toàn cầu có thể làm hỏng mục tiêu của ông Trump không?JF: Chúng ta đã ở trong một cuộc chiến thương mại từ năm 2001, khi Trung Quốc gia nhập cộng đồng thương mại toàn cầu. Cuộc chiến thương mại này kéo dài đã lâu. Giờ đây, Mỹ đang hành động, và rất nhiều người phản đối, không phải vì lo ngại về một cuộc thương chiến mà vì lo rằng họ có thể mất đi một thị trường quý giá cho sản phẩm của mình.
Nhưng tôi muốn quay lại vấn đề giá tiêu dùng.
Mọi người chỉ tập trung vào mặt tiêu cực. Mục đích của thuế quan là để kích thích ngành công nghiệp trong nước, vì vậy về mặt tích cực, anh sẽ tạo ra các khoản đầu tư hoàn toàn mới cho các ngành công nghiệp trong nước.
Mặt tiêu cực là anh sẽ thấy giá cả tăng lên. Vì vậy, có tốt hay không phụ thuộc rất nhiều con số tăng giảm trong cả hai trường hợp.
Những gì chúng ta thấy được từ đợt thuế quan đầu tiên của ông Trump, từ năm 2018 đến 2019, là giá của các mặt hàng chịu thuế đã tăng lên, tỉ dụ như thép, nhưng các công ty vẫn cam kết xây dựng các nhà máy mới, lò thép chẳng hạn, qua đó tạo ra hàng trăm việc làm – những công việc tuyệt vời cho những người lao động thường không có bằng đại học.
Giai đoạn toàn cầu hóa hiện tại, bắt đầu vào những năm 90, thực sự là một sai lầm lớn. Ý tưởng cho rằng Mỹ có thể cạnh tranh với Mexico về mức lương [thấp], đặc biệt là đối với công nhân ngành sản xuất, thực sự điên rồ.
DD: Hãy cùng nghe ý kiến của bà Meredith về vấn đề này. Bà có đồng ý là, kể từ những năm 1990, toàn cầu hóa thực sự không phải là một ý tưởng hay đối với các nền kinh tế có mức lương cao?
MC: Tôi hiểu quan điểm của ông Jeff, rằng mối quan tâm duy nhất của tổng thống Mỹ nên là phúc lợi của người dân Mỹ. Tuy nhiên, từ năm 1990 đến năm 2023, số người trên thế giới sống trong cảnh nghèo đói cùng cực với mức thu nhập dưới 2,15 đô la (hơn 55.000 VND) mỗi ngày đã giảm từ hai tỷ xuống còn khoảng 700 triệu.
Việc có hơn một tỷ người thoát nghèo nhờ sự gia tăng toàn cầu hóa là một thành tựu đáng kinh ngạc của nhân loại.
Mọi người đều thấy rõ rằng ở Mỹ thì lợi ích của toàn cầu hóa trong không đồng đều. Do đó, có một nhu cầu thiết thực ở Mỹ về cách cải thiện đời sống của những người lao động có kỹ năng thấp và cách để tạo ra việc làm nhằm hỗ trợ họ.
Điểm khác biệt giữa tôi với ông Trump là việc tôi cho rằng có những công cụ hiệu quả hơn.
Chúng ta cần một chính sách công nghiệp hoặc trợ cấp sản xuất. Năng suất lao động của Mỹ cao như vậy là nhờ vào việc liên tục đầu tư phát triển công nghệ tiết kiệm sức lao động, nhưng hệ quả là những lao động có kỹ năng thấp bị bỏ lại phía sau và cuộc sống của họ xấu hơn đáng kể so với ba mươi năm trước.
JF: Tôi hoàn toàn đồng ý với bà Meredith.
Bình đẳng
DD: Đây là một vấn đề rất thú vị. Nếu những rào cản thương mại mà ôngTrump muốn áp đặt được thực thi, điều đó có ý nghĩa gì đối với vấn đề bình đẳng?MC: Khi những rào cản giữa các quốc gia được dựng lên, sẽ có rất nhiều cơ hội cho điều mà trong kinh tế học chúng tôi gọi là lợi nhuận độc quyền xuất hiện.
Khi việc gia nhập thị trường bị hạn chế, các nhà sản xuất hiện tại có thể đẩy giá lên cao và tận dụng [sức mua] người tiêu dùng.
Nếu Mỹ có một cuộc chiến thương mại với Trung Quốc, điều gì sẽ xảy ra đối với những quốc gia mà Mỹ không có ý định gây chiến thương mại?
Nếu căng thẳng thương mại Mỹ - Trung leo thang, điều này có thể ảnh hưởng đến sự tham gia của các nước châu Phi cận Sahara vào chuỗi cung ứng với cả Mỹ và Trung Quốc. Điều đó có nghĩa là khu vực này sẽ trở thành một trong những bên chịu tác động nặng nề của cuộc chiến thương mại này.
Vì vậy, những tác động lan tỏa có thể rất, rất tiêu cực.
DD: Thưa ông Jeff, đây có phải là cái giá xứng đáng không? Điều này có thể ảnh hưởng thế nào đến tăng trưởng?
JF: Tôi không nghĩ đây là một cái giá xứng đáng, mà là sự tiến hóa của hệ thống toàn cầu với hy vọng sẽ mang lại mức tăng trưởng cao hơn ở khắp mọi nơi. Đây cũng là điểm khác biệt giữa tôi và quan điểm kinh tế học chính thống, vốn quá tập trung vào thương mại và các mức tăng năng suất nhỏ nhặt.
Thế giới đã phát triển nhờ sự thành công của các ngành công nghiệp. Sự thịnh vượng của Mỹ từ năm 1900 đến 1970 phần lớn là nhờ vào ngành ô tô. Khi đó, chúng ta chứng kiến những bước nhảy vọt về năng suất lao động khi Henry Ford và các thế hệ tiếp nối phát minh và hoàn thiện quy trình sản xuất hàng loạt.
Mức lương tăng, chi tiêu tăng, và nước Mỹ đã trở thành nền kinh tế thịnh vượng nhất thế giới.
Vì vậy, chúng ta cần phát triển công nghiệp. Khi nhìn từ góc độ an ninh quốc gia, chúng ta không thể phụ thuộc quá nhiều vào hàng Trung Quốc như hiện nay. Mỹ, và cả châu Âu, đang quá phụ thuộc vào Trung Quốc.
Giải pháp là gì? Giải pháp khá rõ ràng: sản xuất một số mặt hàng ngay tại Mỹ.
