Đạo dụ 'phong tỏa Đông Bắc' của vua Càn Long, xuất phát từ lòng tự tôn dân tộc, đã vô tình đẩy Trung Quốc vào thế yếu, mất đi vùng lãnh thổ rộng lớn hàng triệu km2 vào tay đế quốc Nga.
Thời kỳ Khang Ung Càn Thịnh Thế được xem là đỉnh cao của triều đại nhà Thanh, Trung Quốc với quốc lực hùng mạnh và lãnh thổ rộng lớn. Tuy nhiên, ít ai biết rằng, chính vào thời kỳ hoàng kim này, một quyết định tưởng chừng như vô hại của vua Càn Long đã âm thầm gieo mầm họa, khiến Trung Quốc phải trả giá bằng việc mất đi hơn một triệu km2 lãnh thổ vào tay nước Nga trong những năm sau đó. Đó chính là đạo dụ "phong tỏa Đông Bắc", một chính sách sai lầm có ảnh hưởng sâu rộng đến lịch sử Trung Quốc cận đại.
Sai lầm của Càn Long phải trả một cái giá cực đắt. (Ảnh: Sohu)
Nguyên nhân sâu xa của đạo dụ này bắt nguồn từ bối cảnh lịch sử đặc biệt của nhà Thanh. Sau khi nhập quan năm 1644, triều đình nhà Thanh chuyển trung tâm quyền lực vào sâu trong nội địa Trung Nguyên, kéo theo đó là cuộc di cư ồ ạt của giới quý tộc Mãn Thanh, tướng lĩnh Bát Kỳ và dân thường Mãn Châu từ vùng Đông Bắc, quê hương tổ tiên của họ. Thêm vào đó, gần 30 năm chiến tranh liên miên giữa nhà Minh và nhà Thanh đã biến Đông Bắc thành chiến trường khốc liệt, tàn phá nặng nề kinh tế và dân cư khu vực. Đông Bắc, vùng đất "Long Hưng" của nhà Thanh, trở nên hoang tàn, vắng vẻ.
Để khôi phục kinh tế Đông Bắc, từ thời vua Thuận Trị, nhà Thanh đã ban hành nhiều chính sách khuyến khích người Hán từ vùng Sơn Hải Quan di cư đến khai khẩn đất đai. Tuy nhiên, đến thời vua Càn Long, chính sách này đã bị đảo ngược hoàn toàn. Vua Càn Long, với lòng tự tôn dân tộc và ý thức bảo vệ "Long Hưng Chi Địa", đã ban hành đạo dụ "phong tỏa Đông Bắc", nghiêm cấm người Hán di cư đến khai thác vùng đất này. Ông lo ngại rằng, sự gia tăng dân số người Hán ở Đông Bắc sẽ làm suy yếu nền tảng quyền lực của người Mãn Thanh và biến "Long Hưng Chi Địa" thành hậu phương bị lung lay.
Đạo dụ "phong tỏa Đông Bắc" của Càn Long đã được các đời vua nhà Thanh sau này kiên trì thực hiện, kéo theo những hệ lụy khôn lường. Những người Hán đã sinh sống và lập nghiệp ở Đông Bắc bị trục xuất về quê cũ. Vùng đất Đông Bắc giàu tài nguyên một lần nữa rơi vào cảnh hoang vu, tiêu điều, đồng ruộng không bóng người, đường sá vắng bóng thương nhân. Chính sách "bế quan tỏa cảng" này đã khiến Đông Bắc trở thành vùng đất thưa dân, đất rộng, suy yếu tiềm lực kinh tế và quân sự của khu vực biên giới trọng yếu.
Sự suy yếu của Đông Bắc đã tạo cơ hội cho đế quốc Nga hùng mạnh ở phương Bắc. Lợi dụng tình trạng biên giới nhà Thanh bỏ trống, Nga đã từng bước tiến vào lãnh thổ Đông Bắc thông qua các hoạt động khai thác vùng đất vô chủ và cuối cùng sở hữu 1 triệu km2 lãnh thổ rộng lớn.
Đạo dụ "phong tỏa Đông Bắc" của vua Càn Long, xuất phát từ những cân nhắc chính trị nhất thời, đã trở thành một sai lầm lịch sử nghiêm trọng. Bài học lịch sử này cho thấy, tầm nhìn chiến lược và chính sách đúng đắn, đặc biệt trong vấn đề biên cương và phát triển kinh tế, có ý nghĩa sống còn đối với vận mệnh một quốc gia. Chính sách đóng cửa, hạn chế phát triển vùng biên giới, dù xuất phát từ động cơ bảo vệ chủ quyền, lại vô tình tạo ra kẽ hở, dẫn đến nguy cơ bị mất đất. Ngược lại, chính sách mở cửa, thu hút dân cư, phát triển kinh tế vùng biên giới mới là biện pháp hữu hiệu để củng cố chủ quyền và tăng cường sức mạnh quốc gia.
Ngày nay, Trung Quốc đã rút ra những bài học sâu sắc từ lịch sử. Chính phủ Trung Quốc hiện đại đã và đang thực hiện chính sách mở cửa toàn diện, đặc biệt chú trọng phát triển kinh tế và xã hội ở khu vực Đông Bắc, biến vùng đất từng bị bỏ quên thành một động lực tăng trưởng mới của đất nước. Các chính sách khuyến khích đầu tư, thu hút nhân tài, phát triển cơ sở hạ tầng và hội nhập kinh tế quốc tế đang được triển khai mạnh mẽ tại Đông Bắc, không chỉ nhằm khôi phục lại sức sống cho vùng đất này, mà còn củng cố vững chắc an ninh biên giới và vị thế của Trung Quốc trên trường quốc tế. Bài học từ đạo dụ "phong tỏa Đông Bắc" của vua Càn Long vẫn còn nguyên giá trị thời sự, nhắc nhở các nhà lãnh đạo và hoạch định chính sách về tầm quan trọng của tầm nhìn xa trông rộng, sự linh hoạt trong tư duy và những quyết sách đúng đắn, phù hợp với quy luật phát triển của lịch sử và xu thế của thời đại.
