Johnny Lê Nữu Vượng
Già làng
Đà Nẵng: Gây nội chiến 21 năm làm hơn 5 triệu người Việt ngã xuống, và lấy được cả nước để mỗi ngày Tết Nguyên đán đến mỗi chiến sĩ thi đua được thưởng 1 chiếc vỏ xe đạp. Thời bao cấp và đặc biệt ở miền Nam, từ sếp tới lính đều bình đẳng ở chỗ... "nghèo bền vững đều", thưởng Tết chỉ tháng lương thứ 13. Lúc đó, có khi cả cơ quan xúm lại người nấu nước, kẻ mài dao, người đi kiếm dây lạt... để làm thịt con heo ăn tết.
Những năm giữa thập niên 1980, cứ đầu tháng Chạp, người làm cho các doanh nghiệp quốc doanh nôn nao nghe ngóng xem Tết này mỗi người sẽ được thưởng bao nhiêu tiền để lên kế hoạch sắm sửa.
Những quầy hàng tết bao cấp
Những ai làm bên ngành kinh doanh thì dự đoán theo tình hình làm ăn của đơn vị. Năm nào công ty làm ăn khá thì thưởng tết cũng đỡ lắm, ngược lại chỉ có thêm một tháng lương thôi.
Dân làm các cơ quan hành chánh thì năm nào cũng vậy, bổn cũ soạn lại là tháng lương thứ 13 kèm một ít trà bánh nên cũng chẳng lấy gì làm phấn khởi. Nếu may mắn gặp sếp cơ quan có quan hệ ngoại giao rộng, quen biết lớn, chịu cất công đi liên hệ các đơn vị kinh doanh để xin mua hàng hóa theo giá "hữu nghị" thì có thêm ít quà cho lính nhà (nhưng nhân viên phải nộp tiền mua hàng).
Phần quà phụ này vô chừng lắm, có khi là mấy mét vải, khi thì ký bột ngọt, lúc lại là chục ký gạo hoặc vài chai bia, chục lít xăng, có lần mỗi người được mua một bộ vỏ ruột xe đạp nhập của Nhật. Món này thì ngon, trừ xe ai vỏ ruột cũ quá phải thay, ai lãnh xong cũng đem ra chợ trời "chuyển nhượng" lại để có thêm mớ tiền lẻ sắm Tết.
Nhưng dẫu có thế nào thì tiêu chuẩn phân phối của Nhà nước cũng chỉ giải quyết được một phần nhu cầu của người dân trong mấy ngày Tết, thành ra nhà nhà đều phải tính đến chuyện chuẩn bị nhu yếu phẩm, rồi sắm sửa, may mặc cho gia đình. Nhiều người tìm cách kiếm thêm để có thu nhập chi tiêu cho cái Tết. Công nhân nhà máy, xí nghiệp thì tăng ca, làm thêm giờ. Người có tay nghề cứ hết giờ làm việc lại mang đồ nghề ra hè phố. Thôi thì đủ thứ việc, nào là sửa chữa xe đạp, hàn sửa giày dép, có bà còn mang cả máy khâu ra hiên nhà nhận may vá quần áo, người lại mua thuốc lá sợi về tự cuốn rồi bán xỉ cho hàng nước.
Có cặp vợ chồng đều là giáo viên dạy ở ngoại thành, lương tháng chỉ tạm đủ sinh hoạt cho 3 người trong gia đình nên năm hết Tết đến càng eo hẹp. Thế là hết giờ lên lớp, cả vợ cả chồng vội đạp xe về vùi đầu vào dán hộp mứt Tết cho cơ sở sản xuất bánh mứt kẹo. Căn hộ có hơn chục mét vuông, đã chật hẹp lại thêm đống hộp bìa ngút mắt ở góc nhà. Nhiều khi hộp dán xong chưa kịp giao đành xếp kín cả giường, đêm đến chỉ đủ chỗ cho con nằm, còn vợ chồng đành… lăn xuống đất.
