Việc Mỹ dừng chia sẻ thông tin tình báo có thể khiến Ukraine khó tập kích tầm xa vào lãnh thổ Nga hơn. Kiev cũng sẽ không nhận được cảnh báo sớm về các cuộc tấn công tên lửa mà Moscow sắp tiến hành.
Trong 3 năm kể từ khi xung đột bùng phát, Mỹ đã cung cấp cho Ukraine những thông tin tình báo về tọa độ các mục tiêu quan trọng của Nga như sở chỉ huy, kho đạn, trận địa phòng không, cũng như các mũi tiến công mà Moscow sắp tiến hành.... Những tin tức được thu thập từ hệ thống vệ tinh và phương thức khác đã giúp Ukraine lên phương án ứng phó hiệu quả.Việc Mỹ quyết định dừng chia sẻ thông tin tình báo cho Kiev có thể làm suy yếu khả năng phòng thủ của Ukraine trước các cuộc tấn công của Nga.
Theo các sĩ quan quân đội Ukraine, tình hình trở nên phức tạp hơn rất nhiều vì lệnh cấm này còn ảnh hưởng đến các đồng minh, đặc biệt là Vương quốc Anh, ngăn họ truyền lại dữ liệu tình báo của Mỹ cho Ukraine.
Ukraine mất khả năng tấn công sâu vào lãnh thổ Nga?
Vấn đề lớn nhất đối với Ukraine khi Mỹ ngừng chia sẻ tình báo là Kiev sẽ không có tọa độ vệ tinh để thực hiện các cuộc tấn công sâu vào lãnh thổ Nga.
“Nếu không có thông tin tình báo của Mỹ, Ukraine sẽ không thể phát hiện các hệ thống phòng không của Nga - những mục tiêu mà Kiev đã nhiều lần tấn công trước đây. Sau khi các hệ thống đó bị phá hủy, lực lượng Ukraine sẽ có thể tấn công các mục tiêu thực tế ở phía sau. Điều này có thể thực hiện được là nhờ các vệ tinh của Mỹ phát hiện nguồn tín hiệu điện tử, từ đó xác định rõ vị trí các sở chỉ huy và các hệ thống phòng không của Nga”, chuyên gia về phòng không Ukraine Valery Romanenko giải thích.
Theo ông Romanenko, cho đến nay, chỉ có Mỹ cung cấp tọa độ chính xác để Ukraine nhắm vào các mục tiêu bên trong lãnh thổ Nga.
“Có lẽ Mỹ là quốc gia NATO duy nhất có bản đồ số của Nga với độ chi tiết và chính xác cao, trong đó ngay cả các vật thể nhỏ nhất cũng có thể được nhìn thấy qua tọa độ và trong thời gian thực. Chúng tôi không biết các quốc gia NATO khác có khả năng này hay không. Về nguyên tắc, nhiều quốc gia NATO đã tham gia vào dự án OpenSky, cho phép họ vẽ bản đồ toàn bộ lãnh thổ Nga, nhưng có lẽ những bản đồ tốt nhất là của Mỹ. Nếu Mỹ dừng chia sẻ thông tin tình báo, điều đó không chỉ dẫn đến việc Ukraine sẽ không nắm được vị trí chính xác của mục tiêu mà còn ảnh hưởng đến việc sử dụng vũ khí do phương Tây cung cấp. Nhiều vũ khí hiện nay phụ thuộc vào tọa độ do Mỹ cung cấp, bao gồm cả tên lửa Storm Shadow của Anh”, ông Romanenko nói.
Đại úy Anatoliy Tkachuk của Lực lượng Phòng không Ukraine cho hay, Kiev cũng sẽ không thể theo dõi các hoạt động đang diễn ra trong lãnh thổ Nga theo thời gian thực.
“Mỹ, nhờ vào một mạng lưới vệ tinh dày đặc ở quỹ đạo địa tĩnh, có thể theo dõi các hoạt động ở Nga theo thời gian thực: cái gì di chuyển ở đâu, cái gì rời khỏi nhà máy, những gì đã được triển khai. Những thông tin như vậy vốn đem lại lợi thế cho Ukraine, nhưng giờ đây nó lại là điều khó khăn”, ông Tkachuk cho biết.
Ngoài ra, việc dừng truy cập internet quân sự sẽ khiến Ukraine không thể sử dụng hệ thống HIMARS tấn công mục tiêu ở khoảng cách trên 70 km, nơi có các trung tâm hậu cần quan trọng, các kho vũ khí và sở chỉ huy của Nga.
“Ukraine sẽ bị hạn chế về khả năng thực hiện các hoạt động chiến đấu hiệu quả. Điều này chẳng khác nào bị ‘bịt mắt’”, một sĩ quan thuộc lực lượng tên lửa Ukraine nhận định.
Hạn chế khả năng đánh chặn tên lửa Nga
Một thách thức khác mà Ukraine sẽ phải đối mặt là không còn thông tin tình báo về các vụ phóng tên lửa và hoạt động của máy bay Nga. Điều này có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng đánh chặn tên lửa đạn đạo đối phương.
“Hệ thống Patriot đòi hỏi phải có thông tin cảnh báo sớm về các vụ phóng tên lửa đạn đạo để hoạt động hiệu quả, vì nó không có radar hình tròn, góc phủ sóng của nó là 90 độ và như vậy có nghĩa là nó cần phải được chĩa về đúng hướng ngay khi vụ phóng xảy ra. Việc không nhận được thông tin kịp thời sẽ giảm hiệu quả của hệ thống Patriot”, ông Tkachuk nói.
Theo ông Tkachuk, nếu không có thông tin tình báo của Mỹ, lực lượng phòng không Ukraine có thể phát hiện quá muộn tên lửa đang tới. Mặc dù tên lửa của Nga bay chậm hơn nếu ở tầm thấp, nhưng khi hệ thống phòng không phát hiện ra thì đã không còn kịp để đánh chặn.
“Rất đơn giản, càng sớm phát hiện mục tiêu và hiểu được quỹ đạo của nó, khả năng phòng không sẽ càng hiệu quả. Ukraine không có radar vượt đường chân trời và các radar hiện có của chúng tôi chỉ hoạt động ở phạm vi 400km. Phạm vi trên thực tế còn ngắn hơn thế vì Ukraine không thể đặt chúng trực tiếp ở tiền tuyến. Nếu được đặt cách tiền tuyến 100km, phạm vi hiệu quả của chúng chỉ còn 300km. Trước đây, với thông tin tình báo của các đồng minh, chúng tôi nhận nắm được quỹ đạo và số lượng tên lửa khi chúng vẫn còn cách xa 1.000 km”, ông Tkachuk cho biết thêm.
Giải pháp nào thay thế nguồn tình báo Mỹ?
Các chuyên gia quân sự cho rằng việc Mỹ dừng chia sẻ thông tin tình báo có thể không phải là một vấn đề quá nghiêm trọng đối với khả năng phòng thủ của Ukraine.
Mặc dù mất khả năng theo dõi hoạt động ở Nga 24/7 qua vệ tinh của Mỹ, Ukraine vẫn có một số vệ tinh riêng, được gọi là “vệ tinh Pritula”.
“Chúng có thể giúp chúng tôi theo dõi lãnh thổ Nga trong khoảng vài giờ. Tất nhiên là không thể thay thế dữ liệu vệ tinh của Mỹ, nhưng vẫn tốt hơn là không có gì”, ông Romanenko nói.
Ông cũng cho biết, mặc dù Ukraine sẽ không còn nhận được cảnh báo từ Mỹ về các vụ phóng tên lửa của Nga, nhưng tình hình không quá bi quan.
“Thực tế, Ukraine nhận được tình báo khá hạn chế về các vụ phóng máy bay không người lái Shahed, vì chúng xảy ra quá thường xuyên. Chúng tôi vẫn sẽ phát hiện được các vụ phóng tên lửa đạn đạo, mặc dù có sự chậm trễ nhất định, vì chúng xảy ra gần tiền tuyến và nhanh chóng tăng độ cao. Còn đối với tên lửa hành trình, ít nhất chúng tôi sẽ có dữ liệu từ Na Uy về các máy bay ném bom Tu-95. Na Uy giám sát các máy bay này”, ông Romanenko nói.
Hiện vẫn chưa rõ về khả năng hỗ trợ từ các đồng minh khác ngoài Mỹ trong vấn đề thông tin tình báo.
Các nước châu Âu khác cũng có vệ tinh do thám có thể cung cấp hình ảnh cho Ukraine, nhưng chưa rõ chúng có được điều chỉnh để cung cấp loại thông tin tình báo mà Ukraine cần hay không.
Pháp cho biết nước này vẫn tiếp tục chia sẻ tình báo vệ tinh cho Ukraine. Dù vậy, vẫn chưa rõ mạng lưới vệ tinh của Pháp có hiệu quả ra sao so với hệ thống của Mỹ.
Theo các nguồn tin của Kyiv Post, ưu điểm chính của mạng lưới vệ tinh Pháp là nó hoạt động độc lập với các hệ thống của Mỹ chứ không bị phụ thuộc như hệ thống của Anh. Điều này cho phép Pháp có thể tự quyết định việc chia sẻ tình báo mà không chịu sự hạn chế của Mỹ.
Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine Rustem Umerov cho hay, Ukraine đã bắt đầu tìm kiếm các giải pháp thay thế sau quyết định của Mỹ.
“Chúng tôi đã bắt đầu tìm kiếm các giải pháp thay thế nguồn thông tin tình báo từ Mỹ, trong đó bao gồm cả việc đề nghị hỗ trợ từ Đức nếu cần thiết”, ông Umerov cho biết trong cuộc họp báo ở Berlin ngày 6/3 sau cuộc gặp với Bộ trưởng Quốc phòng Đức Boris Pistorius.
