Vì sao Việt Nam tính sửa Hiến pháp lúc này? - BBC News Tiếng Việt
Việc sửa đổi Hiến pháp Việt Nam đang được bàn luận rộng khắp trên mặt trận truyền thông trong nước, giữa bối cảnh các cải cách hành chính, thể chế gặp nhiều điểm vướng mắc từ Hiến pháp hiện hành.
www.bbc.com
Khả năng sửa đổi Hiến pháp Việt Nam đang được truyền thông trong nước bàn luận giữa bối cảnh các cải cách hành chính, thể chế gặp nhiều điểm vướng mắc từ Hiến pháp hiện hành.
Ngay sau khi sắp xếp bộ máy của Đảng, Quốc hội, Chính phủ, cũng như các chính quyền địa phương, Đảng ******** Việt Nam đang xem xét vấn đề sáp nhập tỉnh thành và bỏ đơn vị hành chính cấp huyện.
Con số 63 tỉnh thành hiện tại sắp tới sẽ giảm đáng kể khi Đảng tiếp tục công cuộc tinh gọn.
Đầu tháng 3/2025, Bộ Chính trị đã công bố Kết luận 127KL/TW về triển khai nghiên cứu, đề xuất tiếp tục sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị.
Theo đó, Bộ Chính trị yêu cầu Đảng ủy Chính phủ xây dựng đề án sáp nhập một số đơn vị hành chính cấp tỉnh, không tổ chức cấp huyện, tiếp tục sáp nhập đơn vị hành chính cấp xã và hoàn thiện đề án, tờ trình trước ngày 7/4/2025.
Thời hạn cuối cùng để hoàn thành việc sửa đổi và bổ sung một số điều trong Hiến pháp là ngày 30/6/2025.
Vì sao phải sửa Hiến pháp?
Các cấp đơn vị hành chính được quy định trong Hiến pháp. Do đó, nếu Chính phủ đơn phương hiện thực hóa một số điểm trong các đề án trên, chẳng hạn bỏ đơn vị hành chính cấp huyện, thì sẽ bị coi là vi hiến.
Điều 110, Chương 9 Hiến pháp (2013) quy định:
1. Các đơn vị hành chính của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam được phân định như sau:
Nước chia thành tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương;
Tỉnh chia thành huyện, thị xã và thành phố thuộc tỉnh; thành phố trực thuộc trung ương chia thành quận, huyện, thị xã và đơn vị hành chính tương đương;
Huyện chia thành xã, thị trấn; thị xã và thành phố thuộc tỉnh chia thành phường và xã; quận chia thành phường.
Đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt do Quốc hội thành lập.
2. Việc thành lập, giải thể, nhập, chia, điều chỉnh địa giới đơn vị hành chính phải lấy ý kiến Nhân dân địa phương và theo trình tự, thủ tục do luật định.
Do đó, trước khi Chính phủ thực hiện cải cách hành chính như Bộ Chính trị đề nghị, Quốc hội cần phải sửa đổi Hiến pháp.
Theo một bài viết đăng tải hôm 3/3 trên báo Tuổi Trẻ có nhan đề Sửa Hiến pháp để cải cách bộ máy, việc điều chỉnh Hiến pháp để phản ánh những thay đổi của xã hội hiện nay - đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam bàn luận tái cấu trúc hệ thống hành chính bằng cách loại bỏ cấp huyện - là bước đi cần thiết.
Bài viết cũng nhận định thủ tục sửa Hiến pháp có thể thực hiện nhanh.
Giáo sư Trần Ngọc Đường, cựu Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội, nói trong một bài phỏng vấn với báo Tiền Phong đăng ngày 24/2:
''Nếu sửa một, hai điều của Hiến pháp có thể xử lý được ngay. Quốc hội có thể ban hành nghị quyết để tiến hành sửa. Khi sửa quy định rồi, trên cơ sở thực tiễn có thể tiến hành nghiên cứu việc bỏ cấp hành chính trung gian."
Tuy vậy, các chuyên gia nhận định sau khi sửa Hiến pháp để xóa bỏ chính quyền cấp huyện thì tồn tại các vướng mắc khác cần phải sửa luật hiện hành.
Tiến sĩ luật Cao Vũ Minh đánh giá với Tuổi Trẻ rằng việc bãi bỏ chính quyền cấp huyện sẽ dẫn đến một vấn đề pháp lý. Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật sửa đổi gần đây đã loại bỏ thẩm quyền ban hành văn bản quy phạm pháp luật của chính quyền cấp xã, chỉ giữ lại thẩm quyền này cho cấp tỉnh và cấp huyện. Do đó, nếu cấp huyện bị bãi bỏ, luật này cần được sửa đổi để khôi phục thẩm quyền ban hành văn bản quy phạm pháp luật cho chính quyền cấp xã.
Ngoài việc sửa đổi Hiến pháp, cần có sự điều chỉnh đồng bộ trong hệ thống pháp luật, đặc biệt là Luật Tổ chức chính quyền địa phương và các văn bản liên quan. Việc này nhằm tái cấu trúc quyền hạn và nhiệm vụ của chính quyền địa phương từ mô hình ba cấp hiện tại xuống còn hai cấp, Phó chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật - Tư pháp Nguyễn Phương Thủy nói trong cuộc họp báo sáng 28/2.
Có thể sửa Hiến pháp cho mục đích gì khác không?
Các thảo luận hiện nay về sửa đổi Hiến pháp nhằm phục vụ cho quá trình cải cách hành chính, đặc biệt trong việc tiến tới loại bỏ chính quyền cấp huyện.
Tuy nhiên, liên tục trong những tháng trở lại đây, Tổng Bí thư Tô Lâm thường xuyên nhắc đến câu nói "thể chế là điểm nghẽn của điểm nghẽn", làm dấy lên câu hỏi liệu có sự sửa đổi lớn trong Hiến pháp hay không.
Điều 4 của Hiến pháp 2013 khẳng định vai trò lãnh đạo của Đảng ******** Việt Nam đối với nhà nước và xã hội. Điều này đã gây ra nhiều tranh luận về mức độ độc lập của các cơ quan nhà nước và sự đa dạng trong xã hội.
Một số ý kiến cho rằng điều này có thể dẫn đến sự tập trung quyền lực và hạn chế tính độc lập của các cơ quan lập pháp, hành pháp và tư pháp. Nhiều vấn đề quan trọng khác, chẳng hạn quyền sở hữu đối với đất đai, cũng được tranh luận lâu nay. Tuy nhiên, đây là những vấn đề mang tính cốt lõi của chế độ nên sẽ không có khả năng điều chỉnh trong ngắn hạn.
Liên quan đến vấn đề sửa Hiến pháp, ông Trần Ngọc Đường nói với báo Tiền Phong rằng nếu sửa đổi Hiến pháp ở mức độ lớn hơn (so với chỉ sửa 1-2 điều của Hiến pháp để bỏ chính quyền cấp huyện) thì "không thể làm tùy tiện" mà cần thực hiện theo quy trình rất chặt chẽ, phức tạp, bởi liên quan đến đạo luật gốc của Việt Nam.
Trong khi đó, thời hạn cuối để hoàn thành việc sửa đổi và bổ sung một số điều trong Hiến pháp, như đã nhắc đến ở trên, là ngày 30/6/2025, tức chưa tới bốn tháng nữa.
Sửa đổi Hiến pháp như thế nào?
"Quốc hội là cơ quan đại biểu cao nhất của Nhân dân, cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Quốc hội thực hiện quyền lập hiến, quyền lập pháp; quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước và giám sát tối cao đối với hoạt động của Nhà nước," trích Điều 69 Hiến pháp 2013.
Dựa trên Điều 120 Hiến pháp 2013, sửa đổi Hiến pháp được quy định như sau:
Chủ tịch nước, Ủy ban thường vụ Quốc hội, Chính phủ hoặc ít nhất 1/3 tổng số đại biểu Quốc hội có quyền đề nghị làm Hiến pháp, sửa đổi Hiến pháp.
Quốc hội quyết định việc làm Hiến pháp, sửa đổi Hiến pháp khi có ít nhất 2/3 tổng số đại biểu Quốc hội biểu quyết tán thành.
Quốc hội thành lập ủy ban dự thảo Hiến pháp. Thành phần, số lượng thành viên, nhiệm vụ và quyền hạn của ủy ban dự thảo Hiến pháp do Quốc hội quyết định theo đề nghị của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.
Ủy ban dự thảo Hiến pháp soạn thảo, tổ chức lấy ý kiến Nhân dân và trình Quốc hội dự thảo Hiến pháp.
Hiến pháp được thông qua khi có ít nhất 2/3 tổng số đại biểu Quốc hội biểu quyết tán thành. Việc trưng cầu ý dân về Hiến pháp do Quốc hội quyết định - điều này đồng nghĩa với việc Quốc hội có thể tự quyết có tổ chức trưng cầu dân ý hay không.
Quốc hội quyết định thời hạn công bố, thời điểm có hiệu lực của Hiến pháp.
Việt Nam đã trải qua bao nhiêu lần sửa Hiến pháp?
Trong dòng chảy lịch sử lập hiến của Việt Nam, kể từ khi thành lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, đã có 5 bản Hiến pháp được ban hành, bao gồm Hiến pháp 1946, 1959, 1980, 1992 (sửa đổi, bổ sung năm 2001) và Hiến pháp 2013.
Một bài viết trên trang web chính thức của Viện kiểm sát nhân dân tối cao nhấn mạnh rằng mỗi bản Hiến pháp đều ra đời trong bối cảnh và thời điểm lịch sử cụ thể, nhằm thể chế hóa đường lối của Đảng ******** Việt Nam phù hợp với từng giai đoạn.
Ngày 9/11/1946, Quốc hội thông qua Hiến pháp đầu tiên của Việt Nam, với đa số phiếu thuận. Hiến pháp này tuyên bố nền độc lập của Việt Nam và thiết lập một chính thể dân chủ. Do chiến tranh, Hiến pháp 1946 không được công bố chính thức, nhưng các nguyên tắc đã được thực hiện trong thực tế.
Sau năm 1954, khi đất nước bị chia thành hai miền Nam Bắc, chính quyền miền Bắc - khi đấy đang tiến hành xây dựng xã hội chủ nghĩa - nhận định Hiến pháp 1946 cần được sửa đổi để phù hợp với tình hình mới. Hiến pháp 1959 từ đó ra đời, gồm 10 chương và 112 điều, khẳng định Việt Nam là một quốc gia thống nhất, với quyền lực thuộc về nhân dân và được thực hiện thông qua Quốc hội và hội đồng nhân dân các cấp.
Sau khi Việt Nam thống nhất năm 1975, Quốc hội khóa 6 đã ban hành Nghị quyết sửa đổi Hiến pháp 1959 và thành lập ủy ban dự thảo Hiến pháp. Sau quá trình thảo luận và chỉnh lý, Hiến pháp 1980 được thông qua ngày 18/12/1980. Hiến pháp này xác định bản chất Nhà nước Việt Nam là nhà nước chuyên chính vô sản, quy định vai trò của các tổ chức chính trị - xã hội và thể chế hóa vai trò lãnh đạo của Đảng ******** Việt Nam đối với nhà nước và xã hội.
Hiến pháp năm 1992 ra đời nhằm đáp ứng những thay đổi về kinh tế, xã hội của Việt Nam sau một thời gian thi hành Hiến pháp 1980. Hiến pháp năm 1992, với 12 chương và 147 điều, thể chế hóa đường lối đổi mới của Đảng, nhấn mạnh vào mục tiêu xây dựng chủ nghĩa xã hội. Hiến pháp này tạo cơ sở pháp lý cho sự phát triển của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế.
Những thay đổi tiếp theo trong tình hình kinh tế, xã hội đã dẫn đến việc Hiến pháp 1992 được sửa đổi, bổ sung vào năm 2001.
Sau khoảng hai thập kỷ thi hành Hiến pháp 1992, những thay đổi sâu rộng trong bối cảnh quốc tế và quốc nội đặt ra nhu cầu cấp thiết về một bản hiến pháp mới. Quá trình sửa đổi hiến pháp diễn ra từ năm 2011 đến 2013, bao gồm cả việc tổ chức lấy ý kiến từ người dân trong và ngoài nước.
Ngày 28/11/2013, Quốc hội khóa 13 chính thức thông qua Hiến pháp 2013, nhấn mạnh xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa do Đảng ******** lãnh đạo.
.png "Sex :vozvn (17):"){kind=icon}
.png "Sex :vozvn (22):"){kind=icon}
