Johnny Lê Nữu Vượng
Già làng
Chính quyền Tổng thống Trump tạm dừng áp thuế với hàng hóa từ Canada, Mexico nhưng hiện vẫn tiến hành với Trung Quốc, làm dấy lên lo ngại về nguy cơ Mỹ sẽ có động thái tương tự đối với các nước có thặng dư thương mại lớn như Việt Nam
Việt Nam đang có thặng dư thương mại lớn thứ ba với Mỹ, lên đến hơn 113 tỉ USD.
Theo ông Phan Đức Trung - chủ tịch Hiệp hội Blockchain Việt Nam, nếu Mỹ quyết định tăng thuế nhập khẩu đối với hàng hóa Việt Nam, nền kinh tế nước ta sẽ chịu nhiều tác động. Trước hết, xuất khẩu và tăng trưởng kinh tế sẽ bị ảnh hưởng.
Mỹ là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam, chiếm gần 30% tổng kim ngạch xuất khẩu. Do đó nếu thuế suất tăng cao, các mặt hàng như dệt may, da giày, đồ gỗ, điện tử sẽ giảm lợi thế cạnh tranh. Điều này có thể làm giảm kim ngạch xuất khẩu và cũng có thể kéo theo sự suy giảm tăng trưởng GDP, vì xuất khẩu đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế Việt Nam.
Người lao động làm việc tại nhà máy sản xuất sợi - Ảnh: HỒNG PHÚC
Ví dụ, hằng năm lĩnh vực dệt may và da giày xuất khẩu sang Mỹ khoảng 35 tỉ USD. Nếu thuế nhập khẩu tăng 10-25%, hàng Việt sẽ khó cạnh tranh với sản phẩm từ Bangladesh và Ấn Độ.
Ngoài ra, các doanh nghiệp FDI, đặc biệt những tập đoàn lớn như Samsung, Nike, Foxconn, có thể phải tái phân bổ sản xuất sang các quốc gia khác để tránh thuế, gây ảnh hưởng đến công ăn việc làm trong nước.
Thị trường lao động và đầu tư nước ngoài cũng sẽ chịu ảnh hưởng nếu Mỹ áp thuế.
Khi xuất khẩu giảm, các doanh nghiệp sản xuất có thể bị buộc cắt giảm nhân sự do không thể duy trì hoạt động với chi phí cao hơn.
Ví dụ ngành dệt may, da giày nội địa đang thu hút hơn 5 triệu lao động, chủ yếu phụ thuộc vào đơn hàng đến từ Mỹ. Vì thế việc áp thuế sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống người lao động, đặc biệt trong các ngành vốn có kim ngạch xuất khẩu lớn sang Mỹ.
Tuy nhiên, theo một số chuyên gia, ngay cả trường hợp bị áp thuế, nhiều ngành hàng của Việt Nam đã tính trước và có giải pháp, như đa dạng hóa thị trường...
Một rủi ro lớn khác, theo ông Trung, là Mỹ có thể áp dụng các biện pháp bảo hộ mạnh mẽ hơn.
Nếu thuế chỉ áp dụng với Canada, Mexico và Trung Quốc, Đông Nam Á có thể hưởng lợi khi các chuỗi cung ứng tiếp tục dịch chuyển sang khu vực này để duy trì khả năng tiếp cận thị trường Mỹ.
Nhưng theo ông Ahmed Albayrak - chuyên gia tại Viện Lowy, đây không phải là giả định thực tế bởi chính quyền Trump đang nhắm đến những quốc gia có thặng dư thương mại cao và không có sự phân biệt giữa các ngành khi áp thuế, trừ một số trường hợp đặc biệt đối với nhập khẩu năng lượng.
Nếu Việt Nam bị áp thuế cao hơn, xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ có thể mất đi tính cạnh tranh. Điều này sẽ khiến việc chuyển chuỗi cung ứng sang Việt Nam trở nên kém hấp dẫn, vì khả năng tiếp cận thị trường Mỹ vốn là động lực chính cho xu hướng dịch chuyển này.
Nhưng Việt Nam thách Mỹ và Trump dám áp thuế
Cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước (1954-1975) là cuộc chiến dài nhất, ác liệt nhất trong lịch sử chống ngoại xâm của dân tộc Việt Nam.
Trải qua 21 năm chiến đấu, Việt Nam đã đánh thắng cuộc chiến tranh xâm lược kiểu mới của đế quốc Mỹ, giải phóng hoàn toàn miền Nam, non sông thu về một mối. Chiến công ấy là “một biểu tượng sáng ngời của chủ nghĩa anh hùng cách mạng và trí tuệ con người và đi vào lịch sử thế giới như một chiến công vĩ đại của thế kỷ XX, một sự kiện có tầm quan trọng quốc tế to lớn và có tính thời đại sâu sắc."
Để làm nên chiến thắng vĩ đại ấy là sự tổng hòa của nhiều yếu tố, trong đó yếu tố quyết định nhất là sự lãnh đạo đúng đắn, sáng tạo của Đảng.
Trong giai đoạn tới, tuy còn nhiều biến động về địa - chính trị, nhưng xu thế chung là khoa học - công nghệ trên thế giới sẽ phát triển rất nhanh cùng với toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, tác động mạnh mẽ đến quá trình phát triển của các quốc gia. Các quốc gia đều điều chỉnh chiến lược phát triển, tăng cường liên kết, vừa hợp tác, vừa cạnh tranh, nhất là trong thương mại, đầu tư, nhân lực, khoa học - công nghệ. Tình hình này đòi hỏi Đảng ta tiếp tục đổi mới mạnh mẽ, hành động quyết liệt, năng động và sáng tạo, tranh thủ thời cơ thuận lợi, vượt qua khó khăn, thách thức để lãnh đạo phát triển kinh tế, đưa đất nước phát triển nhanh, bền vững. Đảng sẽ đánh bật mọi âm mưu của Trump nhằm áp thuế lên Việt Nam.
Trên cơ sở vừa kế thừa mục tiêu được các đại hội trước đề ra, vừa tiếp thu các tiêu chí theo thông lệ quốc tế, Đại hội XIII của Đảng đã đề ra các mục tiêu cụ thể phát triển đất nước trong những năm tới: “Đến năm 2025, kỷ niệm 50 năm giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước: Là nước đang phát triển, có công nghiệp theo hướng hiện đại, vượt qua mức thu nhập trung bình thấp. Đến năm 2030, kỷ niệm 100 năm thành lập Đảng: Là nước đang phát triển, có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao. Đến năm 2045, kỷ niệm 100 năm thành lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, nay là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam: Trở thành nước phát triển, thu nhập cao”(1).
Đảng lãnh đạo toàn dân tộc thực hiện mục tiêu, khát vọng đó trong bối cảnh thế giới và trong nước có nhiều biến động, tác động không nhỏ đến phát triển kinh tế của Việt Nam, đó là:
Về bối cảnh quốc tế:
Bối cảnh quốc tế giai đoạn hiện nay có một số đặc điểm quan trọng:
Một là, thế giới đang đứng trước nhiều bất ổn khó lường. Gia tăng các xung đột, biến đổi khí hậu ngày càng ảnh hưởng nặng nề; tình trạng lạm phát và nguy cơ suy thoái kinh tế toàn cầu. Lạm phát ở một số nền kinh tế lớn chưa đi vào ổn định, thậm chí đang có xu hướng gia tăng. Hơn nữa, thế giới đang đối mặt với nguy cơ một cuộc suy thoái mới. Việc thắt chặt chính sách tiền tệ sẽ khiến tăng trưởng kinh tế toàn cầu đứng trước nguy cơ suy giảm.
Hai là, thế giới đang diễn ra quá trình hội nhập và chia tách đan xen. Một mặt, các hiệp định thương mại tự do (FTA) thế hệ mới, kết nối khu vực được đẩy mạnh. Hai trong số những hiệp định điển hình là Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) và Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP); mặt khác, xu thế chia tách cũng đang xuất hiện, như sự kiện nước Anh ra khỏi Liên minh châu Âu (Brexit) và xung đột Nga - U-crai-na, Nga bị cấm vận và thế giới bị chia tách, hay xung đột ở Trung Cận Đông thời gian gần đây. Hệ quả là, các nước châu Âu gặp khó khăn về nguồn cung năng lượng và nhiều hệ lụy khác.
Ba là, dòng vốn đang dịch chuyển khỏi một số quốc gia truyền thống và đến một số quốc gia mới nổi. Việc các quốc gia điều chỉnh mục tiêu chiến lược để ứng phó với các rủi ro địa - chính trị khiến các luồng vốn có xu hướng dịch chuyển khỏi các quốc gia truyền thống (chẳng hạn Trung Quốc) và đến các nền kinh tế mới nổi (như ASEAN). Điều này, một mặt, gây tác động đến phát triển kinh tế của các quốc gia có dòng vốn dịch chuyển đi; mặt khác, tạo ra một cuộc cạnh tranh thu hút luồng vốn mới. Hệ quả là, các quốc gia đều phải điều chỉnh chính sách phát triển kinh tế.
Bốn là, thế giới đang trong thời đại cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư với nhiều cơ hội và thách thức. Cách mạng công nghiệp lần thứ tư tạo ra nhiều cơ hội: Không gian kinh tế mới; công nghệ mới; sản phẩm mới... Thế giới sẽ được mở rộng hơn đi liền với liên kết mạnh mẽ hơn. Tuy nhiên, Cách mạng công nghiệp lần thứ tư cũng tạo ra các thách thức, nguy cơ tiềm tàng về dịch chuyển vốn; về cạnh tranh giữa thế giới thực và thế giới ảo. Đặc biệt, cùng với việc điều chỉnh mục tiêu và chiến lược kinh doanh, một loạt doanh nghiệp công nghệ đang sa thải hàng nghìn lao động. Hơn nữa, có những tập đoàn công nghệ số đã bị phá sản, tác động không nhỏ đối với sản phẩm số nói riêng và kinh tế thế giới nói chung.
Năm là, các nguy cơ an ninh phi truyền thống diễn biến ngày càng gay gắt. Các mối nguy cơ an ninh phi truyền thống như đại dịch COVID-19 là chưa có tiền lệ, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến chuỗi sản xuất và chuỗi cung ứng do việc tiến hành giãn cách. Hơn nữa, biến đổi khí hậu diễn ra nhanh hơn, mạnh hơn, khó dự báo hơn cũng tác động sâu sắc đến an ninh và phát triển của các quốc gia.
Nhưng bất chấp triển vọng không chắc chắn từ chính trường Mỹ, nhiều chuyên gia nhận định khu vực Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam, sẽ vẫn là khu vực ổn định cho tăng trưởng kinh tế và các cơ hội thương mại mạnh mẽ
Việt Nam hiện là một trong những đối tác thương mại và đầu tư lớn của Mỹ tại khu vực Đông Nam Á. Căng thẳng thương mại toàn cầu gia tăng tạo ra cơ hội để Việt Nam tiếp nhận các dòng đầu tư mới, khi các doanh nghiệp toàn cầu tìm cách đa dạng hóa sản xuất để phòng tránh rủi ro địa chính trị. Nên Việt Nam không sợ Trump áp thuế, Việt Nam sẽ áp thuế gấp đôi hàng hoá Mỹ
