Tao nằm vùng ở xam từ 2018 đến giờ, đây là bài đầu tiên của tao trên này. Nhân dịp được nghỉ lễ Giáng sinh hơn 1 tháng, tao quyết định lên bài chia sẻ với bọn mày về hành trình du học, sinh sống, và làm việc ở Mỹ gần 10 năm qua của tao.
Đôi lời giới thiệu: Tao là dân 9x đời cuối, gốc Hà Nội, từng học cấp 3 chuyên. Sau khi tốt nghiệp, tao được ông bà già đầu tư đi du học tự túc ở Mỹ. Gần 10 năm lăn lộn ở đây, tao vừa mới bỏ visa H-1B để về nước năm ngoái. Lý do đơn giản thôi: tao thấy không hợp cuộc sống ở phương Tây, vì tính tao thích nhộn nhịp, xô bồ kiểu châu Á. Ở Mỹ thì yên bình quá, chắc hợp với mấy thằng có tuổi, còn tao vẫn ham ăn chơi đụ địt. Thêm nữa, tao nhận ra Việt Nam giờ đầy cơ hội kinh doanh, kiếm tiền. Vậy nên, tao quyết định về để vừa làm giàu, vừa sống đúng cái chất tao thích.
Đầu tiên thì tao sẽ tập trung nhiều về quy trình du học, chọn trường, cũng như so sánh việc du học Hoa Kỳ so với các nước Phương Tây khác. Khoảng một nửa trường cấp 3 của tao đi du học Mỹ, Anh, Pháp, Úc,... nên tao tự tin có đủ số liệu thực tế để so sánh, đánh giá môi trường và tỉ lệ thành công trong cuộc sống hậu du học của từng quốc gia.
1. Hệ thống đại học
Ở Mỹ có khoảng 6,000 trường đại học và cao đẳng, từ đẳng cấp thượng lưu đến trường làng. Những trường top trên thì năn nỉ đóng tiền bọn nó cũng không nhận (trừ 1 vài trường hợp đặc biệt), còn những trường top dưới, rank thấp, hoặc Community College (Cao đẳng cộng đồng) thì miễn là đóng tiền là auto vào, khỏi cần thi thố.
Phần lớn các trường đại học ở Mỹ là non-profit (phi lợi nhuận), nghĩa là tiền từ học phí, nghiên cứu… được tái đầu tư vào trường, quá trình này sẽ được giám sát bởi một uỷ ban độc lập (Board of Trustee) để đảm bảo không có tư lợi, tiêu biểu có Tổng Thống Mỹ Robert Hoover từng ở trong BoT của Stanford. Không như ở xứ lừa, tiền chỉ chảy vào túi của các cốp, lãnh đạo trường.
Cũng có một số trường dạng for-profit (vì lợi nhuận), chuyên mở ra để kinh doanh visa du học. Đừng dại mà đâm đầu vào mấy trường kiểu này. Khả năng trượt visa cao, mà học xong thì cũng khó kiếm việc ngon, hình như là thằng con trai của ông Dũng Tân Hoàng Minh học 1 trường dạng này.
Các trường đại học tốt ở Mỹ sẽ chia thành 2 nhóm: National University (NU) và National Liberal Arts College (LAC), những trường kém hơn sẽ không được thêm vào list này. NU là các trường lớn, gọi là Viện Đại Học (University, còn Trường Đại Học gọi là College, Cao Đằng gọi là Community College, nên không phải tên trường có chữ College thì là kém nhé bọn mày), một Viện Đại Học sẽ bao gồm nhiều Trường Đại Học nhỏ - cũng giống như ĐHQGHN và ĐHQGHCM ở xứ lừa. Các trường NU thường nằm ở các thành phố lớn, có số lượng giáo sư, sinh viên rất đông (5000, 10000++), phần lớn ngân sách tập trung nhiều vào nghiên cứu. Còn các trường LAC thì nhỏ hơn, chỉ tầm vài trăm sinh viên, thường nằm ở ngoại ô, mô hình này tập trung vào việc giảng dạy, tương tác thường xuyên giữa giáo sư và sinh viên, mỗi lớp học ở đây có rất ít sinh viên, chỉ từ vài sinh viên cho đến tối đa là 20.
Bọn mày có thể tham khảo danh sách, ranking cụ thể ở trang Usnews (ở Mỹ không dùng bảng xếp hạng của QS hay Times Higher Education, đa số mọi người sẽ dựa vào bảng xếp hạng Usnew)
https://www.usnews.com/best-colleges/rankings/national-universities?_sort=rank&_sortDirection=asc
Sau đây là cách phân loại trường của tao:
a. Trường Top cao (xuất sắc):
Là các trường trong nhóm Top 20 NU. Những trường trong nhóm này thì bọn mày đều nghe trên tivi, sách báo suốt ngày: 8 trường Ivy League, MIT, Caltech, Stanford, Duke, University of Chicago (GS Châu đang dạy ở đây), Johns Hopkins, UC Berkeley (chỗ mà Oppenheimer chế bom), UCLA,...
Lúc trước tao từng học một trường trong list trên do ông bà bô đầu tư cho đi học. Đây là ảnh trường của tao, bắt đầu bằng chữ C…… có thằng nào alumni trường thì hộp tao để hẹn bữa nhậu nhé.
Việc apply vào các trường này là cực kỳ khó, nếu không muốn nói là bất khả thi cho một học sinh ở Việt Nam, trừ khi có sự chuẩn bị từ nhiều năm trước. Hầu như mỗi trường chỉ nhận 2-3 sinh viên từ Việt Nam, và hầu hết là từ các trường chuyên ở HN và SG. Cá biệt, MIT và Caltech còn kén chọn hơn khi gần như chỉ nhận học sinh Việt có giải quốc tế.
Các trường này cũng là target school của các tập đoàn công nghệ và định chế tài chính lớn. Có rất nhiều quy định tuyển dụng ở Mỹ ưu tiên sinh viên từ những trường này. Ngoài ra, trường hợp của tao và nhiều người tao biết thì phỏng vấn visa cực dễ: cán bộ lãnh sự chỉ nhìn thấy tên trường là cấp visa luôn, không hỏi gì thêm.
Stat, điểm số phổ biến của học sinh Việt Nam theo học ở đây: SAT 1550++, GPA (điểm trung bình) 9.5++, có giải quốc gia, quốc tế. Theo quan điểm của tao, việc đậu một trường Top 20 ở Mỹ khó hơn nhiều các nước khác, kể cả có là Oxford, Cambridge, Thanh Hoa Bắc Đại đi nữa.
b. Trường Top giữa (tốt): Là các trường từ Top 20 NU đến Top 50 NU. Đây là các trường tốt, những không phải quá xuất sắc
c. Trường top cuối (khá): Là các trường từ Top 50 NU trở đi.
d. Học phí, học bổng:
Đối với các trường tư (tất cả các trường Top 20 đều là trường tư), mức chi phí trung bình để theo học là khoảng $100,000/năm. Học 4 năm sẽ tiêu tốn khoảng $400,000 nếu đi du học tự túc. Còn đối với các trường công, chi phí sẽ nhẹ hơn một chút, chỉ tầm $60,000-70,000/năm, nghĩa là khoảng gần $300,000 cho 4 năm học.
Học bổng, hỗ trợ tài chính sẽ được chia làm 2 dạng chính:
- Need Blind: Trường không xét đến khả năng tài chính của học sinh, chỉ tập trung vào thành tích học tập và năng lực cá nhân. Nếu được nhận, trường sẽ tài trợ toàn bộ chi phí học tập, bao gồm học phí, sinh hoạt phí, và các khoản khác. Nhiều trường Top cao đều là Need Blind vì nguồn quỹ dồi dào, chủ yếu cần thu hút nhân tài. Ví dụ: Harvard, Yale, Princeton, MIT,...
- Need Aware & Need Based: Khi nộp hồ sơ, học sinh phải báo cáo tình trạng tài chính của gia đình. Nếu được nhận, trường sẽ tài trợ toàn bộ chi phí còn thiếu dựa trên khả năng tài chính của học sinh. Khác với Need Blind, các trường Need Aware sẽ xem xét khả năng tài chính của gia đình trong quá trình duyệt hồ sơ.
2. Đời sống sinh viên ở Mỹ
a. Học hành
Để tốt nghiệp cử nhân ở Mỹ, cần có 120 credits (tín chỉ). Trung bình 1 học kỳ, mỗi sinh viên sẽ học khoảng 15 tín chỉ, thì cần 8 học kỳ (4 năm) là đủ điều kiện tốt nghiệp. Tao từng học 22 tín chỉ một học kỳ, học xong đéo còn là con người nữa. Sinh viên năm nhất nào cũng phải học tiếng Anh (kể cả bản xứ cũng phải học nhé bọn mày), đây là môn hướng dẫn sử dụng tiếng Anh học thuật, dùng để viết tài liệu và báo cáo, chứ không phải tiếng Anh thường ngày hay dùng. Ngoài ra còn phải học các môn đại cương: giải tích, đại số, hoá, lý, sinh tuỳ ngành học. Từ năm 2 trở đi thì có thể học môn chuyên ngành, hoặc các môn dành cho sinh viên cao học. Hầu hết các lớp học đều chú trọng vào khả năng làm việc nhóm, kỹ năng mềm nên sẽ có rất nhiều bài tập nhóm, thuyết trình nhóm, thi cử chỉ chiếm 1 phần nhỏ. Đa số sinh viên Mỹ sẽ không học vào học kỳ hè mà dùng thời gian đó để đi thực tập. Tao sẽ viết chi tiết hơn về thực tập, làm việc ở Mỹ vào phần sau.
b. Ăn uống ngủ nghỉ
Hầu hết các trường ở Mỹ bắt buộc sinh viên năm nhất phải ở ký túc xá. Tao thấy đây là một điều khá hay, vì qua vài năm sống ở ký túc, thì mối quan hệ giữa tao và bọn cùng phòng còn thân hơn cả đám bạn học cấp 3. Ký túc xá sinh viên Mỹ thường theo dạng phòng 2 người hoặc 3 người, sẽ có đầy đủ dụng cụ cơ bản: giường, nệm, bàn ghế, tủ,... bọn m có thể tham khảo ảnh. Nhà vệ sinh sẽ dùng chung theo tầng.
Trong ký túc xá không được nấu ăn, nên sinh viên sẽ phải ăn ngoài hoặc sử dụng canteen của trường. Tao thấy đồ ăn trong canteen rất đa dạng vì phải phục vụ số lượng lớn sinh viên từ nhiều nước trên thế giới, nên muốn tìm đồ Âu Á, Nhật Trung Hàn Ấn Tây đều có cả. Giá cả trong canteen rất rẻ, chỉ tầm $10-$12/bữa ăn.
c. Đời sống sinh viên, ăn chơi đụ địt
Đời sống sinh viên ở Mỹ thì cơ bản cũng y như Việt Nam, khác cái là nó được nâng cấp thêm tí hương vị quốc tế. Trong tuần thì cắm đầu đi học, đến cuối tuần bar pub lên đồ, rượu bia, hút cần hút ke, ăn chơi nhảy múa. Đứa nào lành mạnh hơn thì nhập hội chạy bộ, leo núi, hoặc mấy câu lạc bộ thể thao. Mà phải nói, thể thao là tôn giáo ở đại học Mỹ. Trường nào cũng có đội thể thao riêng, sân vận động thì to như Mỹ Đình, nổi nhất là mấy môn như bóng rổ, bóng bầu dục, bóng chuyền. Cứ cách 1-2 tuần là có trận đấu giữa các trường, đỉnh cao là giải vô địch quốc gia. Sân thì lúc nào cũng kín chỗ, vé còn bán kiểu tranh nhau như vé concert. Mà cảnh đi xem thì cũng hài: bọn con gái diện váy ngắn cũn, cổ vũ hét to hơn loa phát thanh, còn mấy ông đội bóng thì đấu xong kiểu gì cũng lượn về chén gái. Đứa nào mà được vào đội thể thao thì coi như lên hương, vừa học vừa được gái bu quanh địt mòn chim suốt 4 năm đại học.
Ở Mỹ, còn một cái thú vui đậm chất truyền thống gọi là Fraternity (hội nam sinh) và Sorority (hội nữ sinh). Bọn này chắc mấy đứa xem phim Mỹ thấy đầy, tụi nó tổ chức ăn chơi đụ địt some sủng. Để chui được vô mấy cái hội này thì phải được mời trước đã, xong còn phải pass mấy bài test, chịu nhục để chứng minh mình xứng đáng làm đồng chí. Pass rồi thì chính thức trở thành anh em chí cốt, vừa được sống chung vừa được quẩy banh nóc với tụi trong hội. Mấy hội kiểu này thì đầy trò biến thái. Lúc tao còn đi học, có lần đi ngang thấy tụi nó tổ chức party nude, gần trăm thằng kéo nhau thuê nguyên cái nhà, cởi trần cởi truồng nhảy múa, xong có vài đứa con gái vào some cùng cả hội. Cả đám vừa chơi đồ, vừa địt, party kéo dài mấy ngày liên tục. Đây chính là ổ sinh ra đủ thứ tệ nạn ở Mỹ nhưng mà nhà trường thì làm ngơ, vì là văn hoá cả trăm năm nay r.
Kết thúc phần 1, mai mốt tao rảnh sẽ viết thêm về việc đi làm, sinh sống, phúc lợi xã hội
jobs.intel.com
nguoiquansat.vn
