Chương 8
| A. Thượng thiện nhược thuỷ Thuỷ thiện lợi vạn vật nhi bất tranh Xử chúng nhân chi sở ố, Cố cơ ư Đạo B. Cư thiện địa Tâm thiện uyên Dữ thiện nhân Ngôn thiện tín Chánh thiện trị Sự thiện năng Động thiện thời C. Phù duy bất tranh Cố vô vưu | A. Bậc thượng thiện giống như nước Nước thì hay làm lợi cho vạn vật mà không tranh Ở chỗ mà người người đều ghét Nên gần với Đạo B. Ở thì hay lựa chỗ thấp Lòng thì chịu chỗ thâm sâu Xử thế thì thích dùng đến lòng nhân Nói ra thì trung thành không sai chạy Sửa trị thì chịu làm cho được thái bình Làm việc thì hợp với tài năng Cử động thì hợp với thời buổi C. Ôi và không tranh Nên không sao lỗi lầm |
Dịch thơ:
Người trọn hảo giống in làn nước
Nuôi muôn loài chẳng chút cạnh tranh
Ở nơi nhân thế rẻ khinh
Nên cùng Đạo cả mặc tình thảnh thơi
Lòng trong veo, cố giữ đức nhân
Những là thành tín nói năng
Ra tài bình trị chúng dân trong ngoài
Mọi công việc an bài khéo léo
Lại hành vi mềm dẻo hợp thời
Vì không tranh chấp với ai
Muôn đời thanh thản, ai người trách ta
Người trọn hảo giống in làn nước
Nuôi muôn loài chẳng chút cạnh tranh
Ở nơi nhân thế rẻ khinh
Nên cùng Đạo cả mặc tình thảnh thơi
Lòng trong veo, cố giữ đức nhân
Những là thành tín nói năng
Ra tài bình trị chúng dân trong ngoài
Mọi công việc an bài khéo léo
Lại hành vi mềm dẻo hợp thời
Vì không tranh chấp với ai
Muôn đời thanh thản, ai người trách ta
Bình luận và chú giải:
Tánh của nước là yếu mềm: gặp chỗ trống, thiếu thì chảy vào dư thì chảy ra, lánh cao mà tìm thấp, ngày đêm chảy mãi không ngừng… để lấp đầy những gì trống trên mặt đất. Nó là tượng trưng thực hiện luật quân bình của tự nhiên, lên trên thì làm mưa, làm sương, trên mặt đất thì sinh sông sinh lạch, ao hồ, dưới lòng đất thì sinh nước ngầm… Đâu đâu cũng tưới gội thấm nhuần, luôn luôn tùng thuận, chẳng hề kháng cự: bị cản thì dừng mở đường thì chảy, ống thẳng, bầu tròn, nhưng không mất bản chất bao giờ. Vì vậy mới gọi “hay làm lợi cho vạn vật mà không tranh”.
Thiên hạ đều ham danh mà ghét nhục, thích ở trên cao mà ghét ở dưới thấp, nước trái lại lánh cao mà tìm thấp đây cùng một ý nghĩa với câu: “hậu kỳ thân nhi thân tiên”, chứ không phải như phần đông đã hiểu sai, cho rằng triết học của Lão Tử chủ trương thoái hoá và yếu hèn.
Chữ thiện đây có là ưu thích, thuận chịu
Cư thiện địa: chọn nơi ăn chốn ở, vì chỗ ăn ở ảnh hưởng rất nhiều đến toàn thể con người
Tâm thiện uyên: sống thâm trầm không phù phiếm, xốc nổi hoặc có thể giải nghĩa đối với lòng thì ưa sự hư không, vắng lặng.
Dữ thiện nhân: đối với người thì yêu thương tất cả, không có tình thương riêng tư
Ngôn thiện tín: lời nói thì thành thực trung hậu
Chánh thiện trị: trị thiên hạ thì vụ sự làm cho lòng người đừng loạn
Sự thiện năng: làm việc thì hợp với khả năng hoặc tỏ ra mình là có khả năng
Động thiện thời: hành vi cử động đều hợp thời vừa lúc
Đây là cái hạnh và đạo đức của bậc Thánh Nhân
Tóm lược: Nước bỏ chỗ cao, mà chảy xuống chỗ thấp – ngày đêm, nước làm việc chẳng ngừng, trên trời, nước làm mưa, làm sương. Dưới đất, nước sinh sông, sinh lạch, đâu đâu nước cũng thấm nhuần, tắm gối, nước làm ích cho mọi loài, nước luôn biết cách thay đổi cho hợp với điều kiện hiện có, đắp đê thời nước ngừng, mở của cống cho thoát thì thời nước chảy, nhưng nước cũng chính là thứ vô cùng khó khắc trị nhất, đắp đê mà nước tích luỹ quá nhiều cũng gây vỡ đê,… nước cũng thay đổi hình thù vuông tròn tuỳ theo bình chứa, con người thường có khuynh hướng khác hẳn con người luôn ưa lợi lộc, luôn luôn vị kỷ, vì thế con người phải bắt chước làm nước, kẻ nào hạ mình để phục vụ người, sẽ được mọi người thương mến, và không bị ai chống đối.
Đôi lời lạm bàn:
Điểm này cũng là một cái hay của triết học của Lão Tử, nó khuyến khích con người nên biết sống mềm dẻo, cũng như có sự thích ứng phù hợp với thời đại điều kiện và môi trường sống khác nhau. Giống như các đặc tính của nước đã giải thích ở trên, nguồn tư tưởng này đã xuyên suốt nền văn hoá Á Đông cả hàng ngàn năm và đến tận bây giờ vẫn còn giá trị tham khảo cho các thế hệ sau này.
Mặc dù ở thế kỷ 21 nơi mà các nền văn hoá cũng như giá trị phương tây thường được đại chúng xem là chuẩn mực của văn minh, nhưng với riêng cá nhân tôi vẫn cho rằng giá trị của Đạo Đức Kinh sẽ luôn có chỗ đứng của nó trong tiến trình phát triển của nhân loại bằng một cách nào đấy việc hoà hợp với tự nhiên là phương thức cứu lấy môi trường sống của chính con người hôm nay và cho cả thế hệ mai sau nữa.
Tôi không đề cập đến vấn đề kinh tế trên thế giới, cũng như là vấn đề an ninh lương thực, tôi chắc chắn sống thuận với tự nhiên và áp dụng các công nghệ hiện đại và con người tràn đầy lòng trắc ẩn với nhau mọi chuyện đều sẽ tiến đến chiều hướng tốt đẹp cho chính chúng ta, đất nước nơi chúng ta sinh ra và sinh sống và rộng hơn đó là nhân loại và thế giới mà tất cả các sinh vật đang sinh sống.
P/s : t mặc dù cũng không phải là người thành công gì cho cam, t cũng không phải là người muốn truyền bá cái đạo đức gì nó ghê gớm hay truyền bá Đạo Lão, hay nâng bi Đạo Lão là một cái gì đó rất là ghê gớm. Chỉ mong muốn góp một chút xíu hiểu biết cho anh em xammers nào có hứng thú thì tham khảo hoặc tìm kiếm sự an ủi làm động lực đi tiếp trên con đường phía trước. Dù gì thì gì, con người tồn tại được cho đến hôm nay đâu đó cũng nhờ có những điều tốt đẹp còn tồn tại trong mỗi con người làm cân bằng lại những điều xấu xa nếu không thì con người cũng tự đưa nhau xuống mồ từ rất lâu rồi.
