Đạo lý Tính cách của bạn sẽ hình thành như thế nào theo thời gian?

Những điểm chính​

• Ý tưởng rằng tính cách thay đổi ở tuổi trưởng thành đã được chấp nhận rộng rãi, nhưng sự thay đổi này trông như thế nào?
• Một nghiên cứu mới khám phá những dạng phát triển tính cách thú vị và khác biệt.
• Nhận thức được sự phức tạp của việc thay đổi tính cách có thể giúp bạn hình dung và chấp nhận con đường phát triển của chính mình.

Ý tưởng rằng tính cách là cố định và không thay đổi theo thời gian gần như đã bị loại bỏ trong tâm lý học. Một số ít người vẫn giữ quan điểm rằng tính cách ổn định suốt đời, nhưng dữ liệu tiếp tục bác bỏ quan điểm lỗi thời này. Khi nghĩ về bản thân, có lẽ bạn cũng nhận thấy rằng cách bạn hành xử đã trải qua nhiều bước ngoặt kể từ tuổi thiếu niên và đầu tuổi 20. Bạn biết rằng mình vẫn là "con người cũ", nhưng đồng thời, bạn cũng nhận thấy bản thân đã tiếp tục trưởng thành và thay đổi theo những yêu cầu và hoàn cảnh của cuộc sống.

Suy Nghĩ Về Dạng Thay Đổi Của Tính Cách (Shape of Personality Change)​

Theo một bài báo tổng hợp mới của Amanda Wright (Đại học Zurich) và Joshua Jackson (Đại học Washington ở St. Louis, 2024), khi các nhà nghiên cứu vẽ đường hoặc đường cong để nối các điểm số tính cách qua các năm trưởng thành, phương pháp này "không phải là mô hình phù hợp nhất cho tất cả mọi người." Trajectory trung bình có thể không thực sự đại diện cho các trajectory cá nhân bên dưới.

Hãy tưởng tượng 50 đồ thị riêng biệt của 50 người từ 20 đến 60 tuổi. Sẽ có một tập hợp thay đổi trung bình, nhưng điều này che khuất thực tế rằng một số đồ thị khá phẳng, một số dao động mạnh mẽ, và một số khác tăng rồi lại giảm theo các đường cong nhẹ nhàng.

Truy vết hình dạng thay đổi của tính cách​

Cơ sở của nghiên cứu Wright-Jackson là mô hình năm yếu tố (Five Factor Model - FFM), đánh giá các đặc điểm:

1. Openness to experience (sẵn sàng trải nghiệm mới),
2. Conscientiousness (sự tận tâm),
3. Neuroticism (tính bất ổn cảm xúc),
4. Agreeableness (sự dễ chịu),
5. Extraversion (tính hướng ngoại).

Với gần 26.500 người tham gia, trung bình 48 tuổi, được kiểm tra từ 4 đến 11 lần, nghiên cứu cung cấp bộ dữ liệu lớn và cho phép mô hình hóa phức tạp về các thay đổi cá nhân theo thời gian.

Các nhà nghiên cứu đã vẽ các đường cong theo dạng tuyến tính (linear), bậc ba (cubic), và bậc hai (quadratic), cũng như kết hợp các dạng trên, để mô tả các đặc điểm tính cách theo độ tuổi, so sánh giữa các nhóm tuổi và giới tính.

Kết quả cho thấy rằng thay đổi tính cách ở người trưởng thành không phải là những thay đổi chậm rãi, tuyến tính, hay bậc hai đơn giản. Như kết luận của họ: "Thay đổi tính cách phức tạp: chúng thường bắt đầu, dừng lại, và dao động ở các thời điểm khác nhau trong các giai đoạn khác nhau của mỗi người."

Ý nghĩa của phát hiện này đối với bạn​

Không có hình dạng đơn giản nào mô tả thay đổi tính cách. Một sự kiện như mất việc do thiếu tận tâm có thể khiến bạn tăng tính tận tâm lên để thích nghi. Điều này cho thấy sự thay đổi tính cách không phải là bất thường mà là một phản ứng phù hợp với hoàn cảnh sống.

Chỉ một thiểu số người có con đường thay đổi tuyến tính. Nếu bạn tin vào mô hình thay đổi "chậm và dần dần," bạn có thể cảm thấy lo lắng nếu không đi theo quỹ đạo đó. Tuy nhiên, thay đổi tính cách phức tạp là điều bình thường.

Tóm lại​

Nghiên cứu của Wright và Jackson giúp bạn suy nghĩ về cách tính cách của bạn đã định hình và hướng dẫn con đường sống của mình. Không cần lo lắng nếu bạn cảm thấy mình không đi theo "trung bình" của sự phát triển. Sự phức tạp, chứ không phải sự đơn giản, là chuẩn mực khi đối mặt với những hoàn cảnh thay đổi trong cuộc sống.

Tác giả : Susan Krauss Whitbourne, Ph.D., is a Professor Emerita of Psychological and Brain Sciences at the University of Massachusetts Amherst. \