Phần 1 : Tâm Linh
Phần 2 : Mê tín dị đoan
1. Tâm linh
Mang ý nghĩa khác nhau đối với mỗi người.
Với một số người, nó chủ yếu liên quan đến niềm tin vào Chúa và sự tham gia tích cực vào các tổ chức tôn giáo.
Với những người khác, đó là các trải nghiệm phi tôn giáo giúp họ kết nối với bản thân thông qua sự tĩnh lặng, thời gian ở thiên nhiên, cầu nguyện riêng tư, yoga hoặc thiền định.
Nhiều người xác định mình là "tâm linh nhưng không tôn giáo": Ngoại trừ một vài trường hợp, tỷ lệ người trưởng thành xác định mình là tôn giáo ở nhiều quốc gia công nghiệp hóa đang giảm dần, trong khi vẫn khá cao ở các quốc gia kém phát triển hơn.
Tuy nhiên, ngay cả khi sự gắn bó với tôn giáo giảm đi, cảm giác nhận diện tâm linh vẫn có thể duy trì ổn định hoặc thậm chí tăng lên.
2. Lợi ích của đời sống tâm linh
Chưa có mối liên hệ nhân quả trực tiếp được xác lập, nhưng nghiên cứu đã liên tục chỉ ra rằng sự tham gia vào tôn giáo có liên hệ với sức khỏe thể chất và tinh thần tốt hơn, bao gồm giấc ngủ ngon hơn, huyết áp thấp hơn và tỷ lệ tử vong thấp hơn. Mức độ tâm linh cao hơn cũng được liên kết với lòng trắc ẩn gia tăng, mối quan hệ bền chặt hơn và lòng tự trọng được cải thiện.
Tuy nhiên, có thể có mặt tiêu cực đối với những người hoàn toàn tránh xa tôn giáo và tâm linh: Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc né tránh "suy nghĩ huyền diệu" và không thể nhận ra các mô hình trong thế giới xung quanh có thể liên quan đến trầm cảm hoặc mất hứng thú (anhedonia).
Tôn giáo có tốt cho bạn không?
Nhìn chung, một lượng lớn nghiên cứu cho thấy, sự gắn bó với tôn giáo nói chung có lợi cho con người. Nó có liên quan đến thói quen sống lành mạnh hơn như ít hút thuốc và uống rượu, khả năng đối phó với căng thẳng được nâng cao và sự hỗ trợ xã hội tăng cường. Tuy nhiên, nghiên cứu cũng cho thấy một số mặt trái, chẳng hạn như cảm giác tội lỗi và xấu hổ gia tăng trong các cộng đồng tôn giáo khắt khe.
Người tâm linh có hào phóng hơn không?
Nghiên cứu chỉ ra rằng những người trải qua các biến cố tâm lý dữ dội thường trở nên tâm linh hơn và vị tha hơn trước đây — ví dụ, họ có nhiều khả năng hiến thận cho một người xa lạ. Điều mà một số người gọi là sự thức tỉnh tâm linh khiến những người này trở nên ít vật chất hơn, đồng cảm hơn và hào phóng hơn.
Người tâm linh có ít trầm cảm hơn không?
Trong một nghiên cứu đa thế hệ về trầm cảm, trong số những người có nguy cơ cao nhất, những người đạt điểm cao nhất về tính tôn giáo và tâm linh có tỷ lệ trầm cảm thấp hơn nhiều sau này. Các nghiên cứu sâu hơn cho thấy những đặc điểm đó thực sự có thể tạo ra thay đổi trong não, chẳng hạn như tăng mức serotonin và có khả năng làm giảm quá trình mỏng đi của vỏ não.
Người tôn giáo ít có khả năng tự tử hơn không?
Nghiên cứu cho thấy những người tham dự các buổi lễ tôn giáo dường như ít dễ bị tổn thương bởi các “cái chết do tuyệt vọng” như tự tử, lạm dụng ma túy hoặc ngộ độc rượu. Nguyên nhân không rõ ràng nhưng có thể bao gồm kết nối xã hội tăng lên, cảm giác mục đích lớn hơn và thời gian học hỏi về giá trị cuộc sống cũng như trách nhiệm chăm sóc bản thân.
3. Tìm kiếm ý nghĩa cuộc sống
Một bản năng hướng về tâm linh dường như đã ăn sâu vào con người. Chúng ta không thể không đặt ra những câu hỏi lớn: Nghiên cứu cho thấy ngay cả những người tuyên bố hoài nghi tôn giáo cũng không thể dập tắt cảm giác rằng có điều gì đó lớn hơn thế giới vật chất mà họ thấy.
Khi bộ não xử lý các trải nghiệm cảm giác, nó tự nhiên tìm kiếm các mô hình — và bản thân ý thức của chúng ta thường tìm kiếm ý nghĩa trong các mô hình đó. Điều này có thể dẫn đến hiện tượng gọi là "mâu thuẫn nhận thức" (cognitive dissonance), mô tả cách mà một khi tin vào điều gì đó, con người có xu hướng cố gắng giải thích mọi thứ mâu thuẫn với nó. Mâu thuẫn nhận thức không chỉ giới hạn trong tôn giáo hay tâm linh mà thường xảy ra trong bối cảnh của các niềm tin này.
Làm thế nào để tìm ý nghĩa cuộc sống?
Bí mật để tìm ý nghĩa cuộc sống có thể là không nên tìm kiếm nó. Nhà tâm thần học Victor Frankl, một người sống sót qua thảm họa Holocaust, nổi tiếng với việc viết về cách ông giữ vững ý nghĩa và mục đích để chống lại đau khổ. Tuy nhiên, ông khuyên không nên tìm kiếm ý nghĩa một cách chủ động mà nên để nó xuất hiện như một hệ quả của việc theo đuổi các mục tiêu khác. Nghiên cứu ủng hộ ý tưởng này: Những người báo cáo rằng họ đang tích cực tìm kiếm ý nghĩa trong cuộc sống cũng báo cáo mức độ hài lòng và hạnh phúc thấp hơn.
Tại sao con người tin vào Chúa?
Trong khi nhiều tín đồ khẳng định rằng sự tồn tại của Chúa là hiển nhiên, các nhà tâm lý học tiến hóa đã nghiên cứu tại sao con người có thể bắt đầu tin vào một quyền lực cao hơn. Có khả năng khi con người thành thạo công cụ và có được cảm giác về khả năng tự chủ của mình, họ áp dụng suy nghĩ đó vào thế giới xung quanh và các vị thần có thể đã tạo ra nó. Đây được gọi là niềm tin hoạt hình (animistic belief). Khi các cộng đồng con người phát triển, niềm tin vào các vị thần có thể trừng phạt kẻ làm sai hoặc hỗ trợ nông nghiệp cũng hình thành, một ý tưởng vẫn còn rất mạnh mẽ cho đến ngày nay.
Trải nghiệm tâm linh có ảnh hưởng đến não không?
Các nghiên cứu cho thấy não có thể phản ứng theo những cách tương tự với các trải nghiệm tâm linh đa dạng. Khi mọi người mô tả thời điểm họ cảm thấy kết nối với cái vô tận hoặc với một quyền năng cao hơn, hoạt động ở thùy đỉnh dưới (inferior parietal lobe) giảm đi — vùng này thường hoạt động khi chúng ta đại diện bản thân trong không gian hoặc thời gian. Điều này cho thấy rằng con người có thể tạm thời mất đi cảm giác về bản thân trong những trải nghiệm tâm linh.
Phần 2 : Mê tín dị đoan
1. Suy Nghĩ Ma Thuật Là Gì?
Hầu hết mọi người không tin vào phép thuật, nhưng họ vẫn có thể gõ lên gỗ để cầu mong điều tốt đẹp.
Suy nghĩ ma thuật — nhu cầu tin rằng hy vọng và mong muốn của bản thân có thể ảnh hưởng đến cách thế giới vận hành — xuất hiện khắp nơi. Linh hồn, ma quỷ, các dấu hiệu và mô hình dường như có mặt ở khắp mọi nơi, đặc biệt nếu bạn chủ động tìm kiếm.
Con người thường tạo ra mối liên hệ giữa suy nghĩ huyền bí và các sự kiện thực tế, ngay cả khi nó không hợp lý. Một phần của điều này là suy nghĩ hoạt hình (animistic thinking), niềm tin rằng thế lực siêu nhiên hiện diện khắp nơi và có sức mạnh ảnh hưởng đến cuộc sống của con người.
Niềm tin này mang lại sự an ủi, vì nghĩ rằng có ai đó hoặc thứ gì đó đang điều khiển các sợi dây vũ trụ cho phép chúng ta thư giãn một chút.
2. Suy Nghĩ Ma Thuật Bắt Đầu Từ Sớm
Trẻ em là những người đam mê tưởng tượng, chúng đắm chìm vào những giấc mơ kỳ ảo như có bạn bè tưởng tượng. Đây là điều bình thường trong quá trình phát triển của trẻ. Niềm tin này thể hiện dưới nhiều hình thức khác nhau như ông già Noel hay nàng tiên răng. Trẻ em cũng thường giữ chặt các đồ vật như thú nhồi bông yêu thích hay chăn cũ sờn để giúp xoa dịu nỗi sợ hãi và lo lắng. Đóng cửa tủ trong phòng ngủ dường như cũng đủ để giữ quái vật ở xa.
Trẻ em bắt đầu và ngừng tin tưởng khi nào?
Trẻ em bắt đầu tin tưởng vào phép thuật khi còn là trẻ mới biết đi. Người lớn thường củng cố suy nghĩ ma thuật này thông qua các nhân vật như ông già Noel, thỏ Phục Sinh, và nàng tiên răng. Khi trẻ lớn lên, khoảng 10 tuổi, chúng dần từ bỏ các trò chơi kỳ ảo và bắt đầu đặt câu hỏi về tính thực tế của suy nghĩ ma thuật. Chẳng hạn, làm sao một người đàn ông có thể bay trên trời và tặng quà cho mọi đứa trẻ trên thế giới? Dù từ bỏ các niềm tin này, trẻ em vẫn giữ lại một số mê tín trong tâm trí mình.
Suy nghĩ ma thuật có tăng cường sáng tạo ở trẻ không?
Các nhà nghiên cứu tin rằng trò chơi kỳ ảo và suy nghĩ ma thuật thực sự thúc đẩy tư duy sáng tạo phân kỳ. Một nghiên cứu cho thấy rằng khi trẻ em xem một bộ phim có yếu tố phép thuật, khả năng thực hiện các nhiệm vụ sáng tạo của chúng tăng đáng kể so với những trẻ xem một bộ phim không đề cập đến phép thuật.
3. Tìm Kiếm Dấu Hiệu Siêu Nhiên
Đôi khi, con người tìm kiếm ý nghĩa ở những nơi kỳ lạ vì bộ não được thiết kế để nhận biết các mô hình. Khả năng kết nối các sự kiện đã giúp tổ tiên chúng ta sống sót trước những điều họ chưa hiểu rõ — chẳng hạn, họ học được rằng không nên ăn một loại quả mọng nào đó nếu không muốn chết. Việc nhận ra các mô hình cũng mang lại ảo giác kiểm soát, giúp loại bỏ các bất ngờ không mong muốn. Con người tìm kiếm sự mê tín, con số may mắn, trùng hợp ngẫu nhiên, và các dạng suy nghĩ khác.
Mê tín là gì?
Mê tín có nhiều hình thức và xuất hiện ở nhiều nền văn hóa. Ví dụ, ở Bồ Đào Nha, người ta đi lùi để ma quỷ không biết họ đi đâu. Ở các nước Trung Đông, người ta treo bùa màu xanh dương hình con mắt để xua đuổi lời nguyền từ ánh nhìn ác ý. Ở Mỹ, người ta gõ lên gỗ, bắt chéo ngón tay, tránh đi qua đường của mèo đen hoặc đi dưới thang, cùng nhiều thói quen khác.
Trùng hợp là gì?
Ai cũng từng trải qua những sự kiện giống như định mệnh, một số mạnh mẽ hơn số khác. Ví dụ, một người có thể nghĩ về một người bạn đã lâu không liên lạc, người mà họ không nghĩ đến trong nhiều năm. Và rồi, người bạn cũ ấy bất ngờ xuất hiện qua một cuộc gọi hoặc tin nhắn.
Đồng bộ là gì?
Niềm tin rằng, giống như trùng hợp, các sự kiện trong cuộc sống không phải ngẫu nhiên mà được sắp xếp có trật tự sâu sắc. Những người tin vào đồng bộ cho rằng mọi sự kiện trong cuộc sống đều liên kết với nhau, không có nguyên nhân và kết quả. Họ cảm thấy rằng mọi thứ xảy ra đều có lý do, rằng có một kế hoạch lớn lao, và rằng ai đó đang điều khiển các sợi dây vũ trụ.
Lây nhiễm ma thuật là gì?
Suy nghĩ ma thuật còn mở rộng sang khái niệm lây nhiễm ma thuật. Đây là ý tưởng rằng phép thuật có thể được truyền đi. Vì lý do này, rất nhiều người muốn chạm vào Mẹ Teresa khi ở gần bà. Một ví dụ khác là các cuộc đấu giá của người nổi tiếng. Tài sản của Marilyn Monroe đã thu về 13 triệu USD, và chỉ một chiếc mũ của Prince cũng được bán với giá 32.000 USD. Mọi người đều muốn giữ một phần phép màu đó.
4. Hiệu Ứng Giả Dược Là Gì?
Một viên đường cũng có thể mang lại hiệu quả y học mạnh mẽ. Các nghiên cứu chỉ ra rằng một bệnh nhân tiếp nhận điều trị giả (mà không hay biết) có thể cảm thấy giảm đau và thậm chí tăng cường miễn dịch.
Một Số Người Tin Nhiều Hơn Những Người Khác
Một số người dường như luôn gặp may mắn, trong khi những người khác lại luôn gặp xui xẻo. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu cho rằng những người "may mắn" chỉ đơn giản là cởi mở hơn với các cơ hội mới. Tính cách của họ giúp họ nhìn ra những khả năng trong cuộc sống. Họ là những người có xu hướng tìm kiếm các mô hình và sự trùng hợp nhiều hơn.
Ai tin vào những con số may mắn?
Trên toàn thế giới, những con số may mắn được cho là mang lại sự thịnh vượng, sức khỏe tốt, và các dạng thành công khác. Ở Trung Quốc, số 8 được phát âm là "bah," gần giống với "fah," một từ có nghĩa là giàu có. Ở Ấn Độ, số 9 đại diện cho tình yêu, hòa bình, niềm tin và những giá trị quan trọng khác. Còn nếu bạn chơi xổ số ở Mỹ, các con số may mắn thường được chọn là 23, 11, và 9.
5. Tại sao suy nghĩ ma thuật xuất hiện trong các nghi lễ?
Các thực hành này được áp dụng trong nhiều lĩnh vực. Ví dụ, một nhân viên kinh doanh có thể mặc "bộ vest may mắn" của mình khi tham dự một cuộc họp quan trọng; và tại sao anh ta lại không mặc khi đã liên tục gặt hái thành công trong bộ vest đó? Trong khi đó, các vận động viên bóng chày có thể điều chỉnh găng tay của mình theo cùng một cách trước mỗi lượt chơi, hoặc nhổ nước bọt vào cùng một chỗ trước mỗi lần ném bóng.
6. Tôn giáo có phải là một hình thức suy nghĩ ma thuật không?
Đối với một số người, tôn giáo đầy rẫy suy nghĩ ma thuật. Đối với những người có niềm tin tôn giáo, thế giới tràn ngập các linh hồn, ma quỷ, và các thực thể vô hình. Họ mong muốn sức mạnh tối cao của mình lắng nghe lời cầu nguyện.
Trong khi đó, những người theo thuyết vô thần thường tự hỏi liệu những lời cầu nguyện đó có hiệu quả hay không. Nhưng ngay cả những người vô thần cũng thường thực hành các thói quen suy nghĩ ma thuật, chẳng hạn như gõ lên gỗ để tránh vận xui, hoặc để ngăn ngừa thảm họa và hỗn loạn có thể xảy ra.
Sửa lần cuối:
