Trong tất cả những thế lực đã tác động – và vẫn sẽ còn tác động – đến sự định hình nên chủng tộc loài người, có lẽ không có gì mạnh hơn sự biểu hiện của cái mà tml gọi là tôn giáo. Rải rác khắp nơi, mọi tổ chức xã hội đều dùng thế lực đặc thù đó làm hậu cảnh, và cái xung lực gắn kết vĩ đại nhất – vốn đã đóng góp vai trò trong những cộng đồng nhân loại – được rút ra từ năng lực này. Hiển nhiên đối với tao, trong rất nhiều trường hợp, những ràng buộc của tôn giáo vẫn tỏ ra mạnh mẽ hơn những ràng buộc của chủng tộc, của khí hậu, thậm chí của cả dòng tộc. Một điều rất dễ thấy là những người cùng thờ chung một Thượng Đế, cùng tin vào một tín ngưỡng sẽ sát cánh bên nhau với một sức mạnh to lớn và bền vững hơn những người chỉ vì dòng tộc, hay thậm chí vì tình huynh đệ.
Người ta đã nhiều phen cố gắng truy nguyên về sự khởi đầu của tôn giáo. Trong các tôn giáo cổ xưa còn truyền lại cho đến ngày nay, mấy tml tìm thấy một tiếng nói chung, đó là tất thảy đều mang tính siêu nhiên, chúng không phải được nảy sinh từ bộ não của con người, mà bắt nguồn từ một nơi nào đó nằm ngoài.
Có hai lý thuyết được các học giả hiện đại chấp nhận. Một là thuyết tâm linh (spirit theory) của tôn giáo, hai là sự tiến hóa của ý tưởng về Cái Vô Biên. Một bên thì cho rằng sự thờ cúng tổ tiên là khởi nguyên của tôn giáo, còn thuyết kia lại cho rằng tôn giáo bắt nguồn từ việc nhân cách hóa các thế lực trong tự nhiên.
Con người muốn giữ lại trong ký ức những hình ảnh của người thân đã khuất, và nghĩ rằng họ vẫn còn sống ở đâu đó ngay cả khi thể xác họ đã tan rã; con người muốn dâng thực phẩm lên cho tổ tiên và, theo một nghĩa nào đó, để thờ cúng họ. Từ đó đã sinh ra sự phát triển mà tao gọi là tôn giáo.
Nghiên cứu các tôn giáo cổ xưa tại các xứ Ai Cập, Babylon, Trung Quốc cũng như của vài dân tộc ở Mỹ hoặc rải rác ở vài nơi khác, tml thấy rất rõ rằng việc thờ cúng tổ tiên là những dấu tích khởi nguyên của tôn giáo.
Đối với người Ai Cập cổ đại, ý tưởng đầu tiên về linh hồn là ý tưởng về bản sao [double]. Mọi thể xác của con người đều chứa trong nó một thực thể (being) khác rất giống với chính nó. Khi con người chết thì bản sao kia lìa bỏ thể xác và tiếp tục sống. Nhưng bản sao kia chỉ có thể tồn tại chừng nào người chết còn nguyên vẹn hình hài; bởi vậy tml thấy vì sao người Ai Cập lại rất quan tâm đến việc giữ cho xác chết không bị hư hoại. Đó cũng là lý do họ xây dựng nên những kim tự tháp khổng lồ để bảo quản xác chết. Bởi vì hễ bất cứ phần nào của xác chết bị tổn thương thì bản sao kia cũng bị tổn thương y hệt như thế. Đây rõ ràng là sự thờ cúng tổ tiên.
Với người Babylon cổ đại, tml cũng tìm thấy ý tưởng về bản sao nhưng có khác biệt chút đỉnh. Bản sao kia mất mọi cảm giác thương yêu, nó đe dọa những người sống, bắt họ phải cung cấp thức ăn nước uống và còn phải giúp đỡ mọi thứ cho nó nữa. Nó đánh mất hoàn toàn tình cảm với vợ con.
Trong số những người Ấn cổ đại, tml cũng tìm thấy dấu tích của sự thờ cúng tổ tiên. Đối với người Trung Quốc thì nền tảng của tôn giáo chính là sự thờ cúng tổ tiên, và điều này đã lan tỏa ra khắp đất nước mênh mông ấy. Trên thực tế, tôn giáo duy nhất có thể nói phát triển mạnh mẽ tại Trung Quốc chính là đạo thờ cúng tổ tiên. Do đó, một mặt thì đây là trường hợp làm nền tảng vững chắc cho những ai chủ trương rằng đạo thờ cúng tổ tiên là khởi nguyên của tôn giáo.
Mặt khác, có những học giả nghiên cứu văn chương Aryan cổ đại cho rằng tôn giáo bắt nguồn từ sự sùng bái thiên nhiên. Mặc dù ở Ấn Độ, mấy tml tìm thấy những chứng cứ về đạo thờ cúng tổ tiên, nhưng theo những tư liệu cổ nhất thì lại không hề có một dấu tích gì về điều này. Trong Rig Veda Samhitā, là tư liệu cổ nhất của chủng tộc Aryan, mấy tml cũng không hề thấy có ghi chép nào về đạo thờ cúng này. Các học giả hiện đại cho rằng đó là sự sùng bái thiên nhiên. Tâm trí loài người dường như rất khó khăn để nhìn xuyên qua được bức màn. Bình minh, chiều tà, bão tố cùng sức mạnh kỳ diệu trong tự nhiên và vẻ đẹp của chúng, tất cả những thứ này đã tác động lên tâm trí con người, khiến con người khao khát đi xa hơn để tìm hiểu thêm về chúng. Trong nỗ lực đó, họ đã gán cho các hiện tượng tự nhiên những thuộc tính của con người, ban cho chúng một thể xác và linh hồn, lúc thì đẹp đẽ, lúc thì mang tính siêu nhiên. Mọi cố gắng này chấm dứt khi họ đã rút ra được những thuộc tính của thế giới tự nhiên, dù chúng có mang thuộc tính của con người hay không.
Mấy Tml cũng tìm thấy điều này với người Hy Lạp cổ đại; toàn bộ thần thoại của họ chỉ là sự sùng bái những đặc tính được rút ra từ thế giới tự nhiên. Điều này cũng đúng với mấy tml, người Đức, người Scandinavian, và mọi chủng tộc Aryan khác trong thời cổ đại. Do đó, về phương diện này, đây là trường hợp thuyết phục mạnh mẽ nhất cho quan điểm cho rằng tôn giáo phát sinh từ sự nhân cách hóa những thế lực trong tự nhiên.
Hai quan điểm này, mặc dù bề ngoài có vẻ như mâu thuẫn nhau, lại có thể được hóa giải trên nền tảng thứ ba, mà tao cho là hạt giống thực sự của tôn giáo và tao xin đề nghị gọi đó là nỗ lực muốn vượt qua những giới hạn của giác quan. Cho dù một người muốn đi tìm linh hồn của tổ tiên đã khuất – nghĩa là ảnh ta muốn nhìn xem có gì ở đằng sau cái thể xác tan rã – hay ảnh ta muốn tìm hiểu cái sức mạnh tác động đằng sau những hiện tượng kỳ diệu trong tự nhiên, cho dù ảnh ta có muốn gì đi chăng nữa thì vẫn có một điều chắc chắn, đó là ảnh ta đang cố gắng vượt qua những giới hạn của giác quan. Ảnh ta không thỏa mãn với các giác quan, mà muốn vượt qua chúng.
Giải thích điều này không cần thiết phải bí ẩn. Tao thấy thật hoàn toàn tự nhiên khi cái nhìn đầu tiên về tôn giáo lại bắt nguồn từ những giấc mơ. Ý tưởng đầu tiên về sự trường sinh bất tử rất có thể được biết qua các giấc mơ. Giấc mơ há chẳng phải là trạng thái tuyệt diệu hay sao? Tml biết rằng trẻ con và những người ít học rất ít thấy sự khác biệt giữa hai trạng thái nằm mơ và tỉnh thức. Ngay cả trong giấc ngủ, khi thể xác được xem như là đã chết thì tâm trí vẫn tiếp tục mọi công việc phức tạp của nó. Sự kinh ngạc nào sẽ đến, khi một người đi đến kết luận rằng lúc thể xác này tan rã thì các công việc kia vẫn còn tiếp diễn? Theo tao điều này hẳn là sự giải thích tự nhiên về một sự kiện siêu nhiên. Và thông qua ý tưởng về giấc mơ này mà tâm trí con người vươn lên những khái niệm cao hơn.
Dĩ nhiên, sớm muộn gì thì phần lớn nhân loại sẽ thấy rằng những giấc mơ này không được xác minh bởi các trạng thái thức tỉnh; và trong suốt trạng thái nằm mơ thì một người không tồn tại bằng xương bằng thịt, mà đơn giản là ảnh ta tóm lược lại những kinh nghiệm của trạng thái thức tỉnh.
Nhưng vào lúc ấy thì sự tìm kiếm đã bắt đầu, sự tìm kiếm đó hướng vào nội tâm và họ tiếp tục tiến sâu thêm vào các giai đoạn khác nhau của tâm trí, và khám phá ra một trạng thái cao hơn cả trạng thái thức tỉnh hay nằm mơ. Trạng thái đó – trạng thái mà tml tìm thấy trong tất cả các tôn giáo có tổ chức trên thế giới – được gọi là trạng thái cực lạc (ecstasy) hay cảm hứng. Trong tất cả tôn giáo có tổ chức, các giáo chủ, các nhà tiên tri cùng các nhà truyền giáo đều tuyên bố đã trải qua một trạng thái tinh thần không phải thức tỉnh cũng chẳng phải nằm mơ, mà trong đó họ đối mặt với một loạt các sự kiện liên quan đến cái gọi là vương quốc tâm linh. Họ nhận ra mọi thứ mạnh mẽ hơn rất nhiều so với cách tml nhận thức sự kiện xung quanh trong trạng thái thức tỉnh. Hãy lấy các tôn giáo của các Brahmin làm ví dụ. Kinh Veda được coi là do các Rishi viết. Các Rishi này là những vị thánh nhân đã nhận ra được những sự thật (facts) nhất định. Nghĩa chính xác của từ Rishi trong tiếng Phạn là người thấu thị các thần chú (Seer of Mantras), các ý tưởng trong các bản tụng ca của kinh Veda. Các vị này tuyên bố đã nhận ra, đã cảm nhận được – nếu từ này được dùng theo nghĩa siêu cảm – những sự thật nhất định, và họ đã ghi chép lại những sự thật này. Tml thấy cả tín đồ Do Thái giáo lẫn Thiên Chúa giáo cũng tuyên bố chân lý tương tự.
Riêng đối với các Phật tử Nam tông thì có khác. Người ta có thể đặt câu hỏi: Nếu các Phật tử này không tin vào bất kỳ một Thượng Đế nào hay linh hồn thì làm sao tôn giáo của họ có thể khởi phát từ trạng thái siêu cảm về sự hiện hữu? Câu trả lời đó là ngay cả tín đồ Phật giáo cũng tìm thấy một quy luật đạo đức thường hằng, và quy luật đạo đức này không phải được suy luận từ nhận thức của tml về thế giới. Mà chính đức Phật đã tìm ra nó, đã khám phá ra nó trong trạng thái siêu cảm. Bất kỳ ai trong các mày có nghiên cứu đời sống đức Phật, dù chỉ được trình bày ngắn gọn trong bài thơ tuyệt vời Ánh sáng Á châu”[1], đều có thể nhớ lại rằng bài thơ đó tả đức Phật ngồi thiền dưới gốc Bồ Đề, cho đến khi Ngài đạt đến trạng thái tâm trí siêu cảm đó [giác ngộ]. Tất cả lời dạy của Ngài đều xuất phát từ trạng thái này chứ không phải bằng sự suy luận của lý trí.
Do vậy, mọi tôn giáo đều có chung một phát biểu vĩ đại; rằng tại những thời điểm nhất định, tâm trí con người sẽ vượt qua không chỉ những giới hạn của các giác quan, mà cả những giới hạn của năng lực suy luận. Sau đó nó sẽ phải đối mặt với những sự thật (facts) mà nó không bao giờ có thể cảm nhận hay suy luận được. Những sự thật đó là nền tảng cho mọi tôn giáo trên thế giới. Dĩ nhiên, tml có quyền thách thức những sự thật này, dùng lý trí để thử thách chúng. Thế nhưng mọi tôn giáo đang tồn tại trên thế giới đều tuyên bố về năng lực đặc thù này tâm trí con người, năng lực vượt qua được những giới hạn của giác quan và lý trí, và họ xem điều này như một sự thật.
Tác giả: Đại sư Vivekanada
XAMVN Originals | Sự cần thiết của TÔN GIÁO
Phần 1: https://xamvn.nl/r/xamvn-originals-su-can-thiet-cua-ton-giao-vo-than-ne-ra-dum-ik-p1-3.1302668/
Phần 2: https://xamvn.nl/r/xamvn-originals-su-can-thiet-cua-ton-giao-p2-3.1303140/
Người ta đã nhiều phen cố gắng truy nguyên về sự khởi đầu của tôn giáo. Trong các tôn giáo cổ xưa còn truyền lại cho đến ngày nay, mấy tml tìm thấy một tiếng nói chung, đó là tất thảy đều mang tính siêu nhiên, chúng không phải được nảy sinh từ bộ não của con người, mà bắt nguồn từ một nơi nào đó nằm ngoài.
Có hai lý thuyết được các học giả hiện đại chấp nhận. Một là thuyết tâm linh (spirit theory) của tôn giáo, hai là sự tiến hóa của ý tưởng về Cái Vô Biên. Một bên thì cho rằng sự thờ cúng tổ tiên là khởi nguyên của tôn giáo, còn thuyết kia lại cho rằng tôn giáo bắt nguồn từ việc nhân cách hóa các thế lực trong tự nhiên.
Con người muốn giữ lại trong ký ức những hình ảnh của người thân đã khuất, và nghĩ rằng họ vẫn còn sống ở đâu đó ngay cả khi thể xác họ đã tan rã; con người muốn dâng thực phẩm lên cho tổ tiên và, theo một nghĩa nào đó, để thờ cúng họ. Từ đó đã sinh ra sự phát triển mà tao gọi là tôn giáo.
Nghiên cứu các tôn giáo cổ xưa tại các xứ Ai Cập, Babylon, Trung Quốc cũng như của vài dân tộc ở Mỹ hoặc rải rác ở vài nơi khác, tml thấy rất rõ rằng việc thờ cúng tổ tiên là những dấu tích khởi nguyên của tôn giáo.
Đối với người Ai Cập cổ đại, ý tưởng đầu tiên về linh hồn là ý tưởng về bản sao [double]. Mọi thể xác của con người đều chứa trong nó một thực thể (being) khác rất giống với chính nó. Khi con người chết thì bản sao kia lìa bỏ thể xác và tiếp tục sống. Nhưng bản sao kia chỉ có thể tồn tại chừng nào người chết còn nguyên vẹn hình hài; bởi vậy tml thấy vì sao người Ai Cập lại rất quan tâm đến việc giữ cho xác chết không bị hư hoại. Đó cũng là lý do họ xây dựng nên những kim tự tháp khổng lồ để bảo quản xác chết. Bởi vì hễ bất cứ phần nào của xác chết bị tổn thương thì bản sao kia cũng bị tổn thương y hệt như thế. Đây rõ ràng là sự thờ cúng tổ tiên.
Với người Babylon cổ đại, tml cũng tìm thấy ý tưởng về bản sao nhưng có khác biệt chút đỉnh. Bản sao kia mất mọi cảm giác thương yêu, nó đe dọa những người sống, bắt họ phải cung cấp thức ăn nước uống và còn phải giúp đỡ mọi thứ cho nó nữa. Nó đánh mất hoàn toàn tình cảm với vợ con.
Trong số những người Ấn cổ đại, tml cũng tìm thấy dấu tích của sự thờ cúng tổ tiên. Đối với người Trung Quốc thì nền tảng của tôn giáo chính là sự thờ cúng tổ tiên, và điều này đã lan tỏa ra khắp đất nước mênh mông ấy. Trên thực tế, tôn giáo duy nhất có thể nói phát triển mạnh mẽ tại Trung Quốc chính là đạo thờ cúng tổ tiên. Do đó, một mặt thì đây là trường hợp làm nền tảng vững chắc cho những ai chủ trương rằng đạo thờ cúng tổ tiên là khởi nguyên của tôn giáo.
Mặt khác, có những học giả nghiên cứu văn chương Aryan cổ đại cho rằng tôn giáo bắt nguồn từ sự sùng bái thiên nhiên. Mặc dù ở Ấn Độ, mấy tml tìm thấy những chứng cứ về đạo thờ cúng tổ tiên, nhưng theo những tư liệu cổ nhất thì lại không hề có một dấu tích gì về điều này. Trong Rig Veda Samhitā, là tư liệu cổ nhất của chủng tộc Aryan, mấy tml cũng không hề thấy có ghi chép nào về đạo thờ cúng này. Các học giả hiện đại cho rằng đó là sự sùng bái thiên nhiên. Tâm trí loài người dường như rất khó khăn để nhìn xuyên qua được bức màn. Bình minh, chiều tà, bão tố cùng sức mạnh kỳ diệu trong tự nhiên và vẻ đẹp của chúng, tất cả những thứ này đã tác động lên tâm trí con người, khiến con người khao khát đi xa hơn để tìm hiểu thêm về chúng. Trong nỗ lực đó, họ đã gán cho các hiện tượng tự nhiên những thuộc tính của con người, ban cho chúng một thể xác và linh hồn, lúc thì đẹp đẽ, lúc thì mang tính siêu nhiên. Mọi cố gắng này chấm dứt khi họ đã rút ra được những thuộc tính của thế giới tự nhiên, dù chúng có mang thuộc tính của con người hay không.
Mấy Tml cũng tìm thấy điều này với người Hy Lạp cổ đại; toàn bộ thần thoại của họ chỉ là sự sùng bái những đặc tính được rút ra từ thế giới tự nhiên. Điều này cũng đúng với mấy tml, người Đức, người Scandinavian, và mọi chủng tộc Aryan khác trong thời cổ đại. Do đó, về phương diện này, đây là trường hợp thuyết phục mạnh mẽ nhất cho quan điểm cho rằng tôn giáo phát sinh từ sự nhân cách hóa những thế lực trong tự nhiên.
Hai quan điểm này, mặc dù bề ngoài có vẻ như mâu thuẫn nhau, lại có thể được hóa giải trên nền tảng thứ ba, mà tao cho là hạt giống thực sự của tôn giáo và tao xin đề nghị gọi đó là nỗ lực muốn vượt qua những giới hạn của giác quan. Cho dù một người muốn đi tìm linh hồn của tổ tiên đã khuất – nghĩa là ảnh ta muốn nhìn xem có gì ở đằng sau cái thể xác tan rã – hay ảnh ta muốn tìm hiểu cái sức mạnh tác động đằng sau những hiện tượng kỳ diệu trong tự nhiên, cho dù ảnh ta có muốn gì đi chăng nữa thì vẫn có một điều chắc chắn, đó là ảnh ta đang cố gắng vượt qua những giới hạn của giác quan. Ảnh ta không thỏa mãn với các giác quan, mà muốn vượt qua chúng.
Giải thích điều này không cần thiết phải bí ẩn. Tao thấy thật hoàn toàn tự nhiên khi cái nhìn đầu tiên về tôn giáo lại bắt nguồn từ những giấc mơ. Ý tưởng đầu tiên về sự trường sinh bất tử rất có thể được biết qua các giấc mơ. Giấc mơ há chẳng phải là trạng thái tuyệt diệu hay sao? Tml biết rằng trẻ con và những người ít học rất ít thấy sự khác biệt giữa hai trạng thái nằm mơ và tỉnh thức. Ngay cả trong giấc ngủ, khi thể xác được xem như là đã chết thì tâm trí vẫn tiếp tục mọi công việc phức tạp của nó. Sự kinh ngạc nào sẽ đến, khi một người đi đến kết luận rằng lúc thể xác này tan rã thì các công việc kia vẫn còn tiếp diễn? Theo tao điều này hẳn là sự giải thích tự nhiên về một sự kiện siêu nhiên. Và thông qua ý tưởng về giấc mơ này mà tâm trí con người vươn lên những khái niệm cao hơn.
Dĩ nhiên, sớm muộn gì thì phần lớn nhân loại sẽ thấy rằng những giấc mơ này không được xác minh bởi các trạng thái thức tỉnh; và trong suốt trạng thái nằm mơ thì một người không tồn tại bằng xương bằng thịt, mà đơn giản là ảnh ta tóm lược lại những kinh nghiệm của trạng thái thức tỉnh.
Nhưng vào lúc ấy thì sự tìm kiếm đã bắt đầu, sự tìm kiếm đó hướng vào nội tâm và họ tiếp tục tiến sâu thêm vào các giai đoạn khác nhau của tâm trí, và khám phá ra một trạng thái cao hơn cả trạng thái thức tỉnh hay nằm mơ. Trạng thái đó – trạng thái mà tml tìm thấy trong tất cả các tôn giáo có tổ chức trên thế giới – được gọi là trạng thái cực lạc (ecstasy) hay cảm hứng. Trong tất cả tôn giáo có tổ chức, các giáo chủ, các nhà tiên tri cùng các nhà truyền giáo đều tuyên bố đã trải qua một trạng thái tinh thần không phải thức tỉnh cũng chẳng phải nằm mơ, mà trong đó họ đối mặt với một loạt các sự kiện liên quan đến cái gọi là vương quốc tâm linh. Họ nhận ra mọi thứ mạnh mẽ hơn rất nhiều so với cách tml nhận thức sự kiện xung quanh trong trạng thái thức tỉnh. Hãy lấy các tôn giáo của các Brahmin làm ví dụ. Kinh Veda được coi là do các Rishi viết. Các Rishi này là những vị thánh nhân đã nhận ra được những sự thật (facts) nhất định. Nghĩa chính xác của từ Rishi trong tiếng Phạn là người thấu thị các thần chú (Seer of Mantras), các ý tưởng trong các bản tụng ca của kinh Veda. Các vị này tuyên bố đã nhận ra, đã cảm nhận được – nếu từ này được dùng theo nghĩa siêu cảm – những sự thật nhất định, và họ đã ghi chép lại những sự thật này. Tml thấy cả tín đồ Do Thái giáo lẫn Thiên Chúa giáo cũng tuyên bố chân lý tương tự.
Riêng đối với các Phật tử Nam tông thì có khác. Người ta có thể đặt câu hỏi: Nếu các Phật tử này không tin vào bất kỳ một Thượng Đế nào hay linh hồn thì làm sao tôn giáo của họ có thể khởi phát từ trạng thái siêu cảm về sự hiện hữu? Câu trả lời đó là ngay cả tín đồ Phật giáo cũng tìm thấy một quy luật đạo đức thường hằng, và quy luật đạo đức này không phải được suy luận từ nhận thức của tml về thế giới. Mà chính đức Phật đã tìm ra nó, đã khám phá ra nó trong trạng thái siêu cảm. Bất kỳ ai trong các mày có nghiên cứu đời sống đức Phật, dù chỉ được trình bày ngắn gọn trong bài thơ tuyệt vời Ánh sáng Á châu”[1], đều có thể nhớ lại rằng bài thơ đó tả đức Phật ngồi thiền dưới gốc Bồ Đề, cho đến khi Ngài đạt đến trạng thái tâm trí siêu cảm đó [giác ngộ]. Tất cả lời dạy của Ngài đều xuất phát từ trạng thái này chứ không phải bằng sự suy luận của lý trí.
Do vậy, mọi tôn giáo đều có chung một phát biểu vĩ đại; rằng tại những thời điểm nhất định, tâm trí con người sẽ vượt qua không chỉ những giới hạn của các giác quan, mà cả những giới hạn của năng lực suy luận. Sau đó nó sẽ phải đối mặt với những sự thật (facts) mà nó không bao giờ có thể cảm nhận hay suy luận được. Những sự thật đó là nền tảng cho mọi tôn giáo trên thế giới. Dĩ nhiên, tml có quyền thách thức những sự thật này, dùng lý trí để thử thách chúng. Thế nhưng mọi tôn giáo đang tồn tại trên thế giới đều tuyên bố về năng lực đặc thù này tâm trí con người, năng lực vượt qua được những giới hạn của giác quan và lý trí, và họ xem điều này như một sự thật.
Tác giả: Đại sư Vivekanada
XAMVN Originals | Sự cần thiết của TÔN GIÁO
Phần 1: https://xamvn.nl/r/xamvn-originals-su-can-thiet-cua-ton-giao-vo-than-ne-ra-dum-ik-p1-3.1302668/
Phần 2: https://xamvn.nl/r/xamvn-originals-su-can-thiet-cua-ton-giao-p2-3.1303140/
Sửa lần cuối:
